آزمایش CBC چیست؟

همان‌طور که در مقدمه نیز به آن اشاره کردیم، آزمایش شمارش کامل خون (CBC) یک آزمایش خون است که به بررسی سلول‌های مختلف خون شامل گلبول‌های قرمز (RBC)، گلبول‌های سفید (WBC) و پلاکت‌ها (Platelets) می‌پردازد. این آزمایش همچنین سطوح هموگلوبین و هماتوکریت را اندازه‌گیری می‌کند. CBC به عنوان یک آزمایش روتین در چکاپ‌های سالانه، تشخیص بیماری‌ها و نظارت بر درمان استفاده می‌شود.

چه زمانی آزمایش CBC انجام می‌شود؟

آزمایش (CBC) در شرایط مختلفی انجام می‌شود، پزشک ممکن است با معاینه بیمار و گرفتن شرح حال از او، برای تشخیص دقیق‌تر این آزمایش را برایش تجویز کند. از جمله موارد تجویز آزمایش شمارش کامل سلول‌های خونی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• چکاپ‌های سالانه: به عنوان بخشی از معاینات روتین برای ارزیابی سلامت کلی بدن.
• تشخیص بیماری‌ها: در صورت وجود علائمی مانند خستگی، ضعف، تب، کبودی یا خونریزی غیرطبیعی.
• نظارت بر درمان: در بیمارانی که تحت درمان بیماری‌های خاص مانند سرطان هستند، برای بررسی پاسخ به درمان و عوارض جانبی.
• پیش از جراحی: برای اطمینان از سلامت بیمار و آمادگی برای عمل جراحی.
• بارداری: برای بررسی سلامت مادر و جنین در دوران بارداری.

A CBC is a commonly performed lab test. It can be used to detect or monitor many different health conditions. Your health care provider may order this test: If you are having symptoms, such as fatigue, weight loss, fever or other signs of an infection, weakness, bruising, bleeding, or any signs of cancer.

ترجمه فارسی

آزمایش CBC یک آزمایش شایع است که برای تشخیص یا پیگیری بسیاری از مشکلات سلامتی استفاده می‌شود. پزشک ممکن است این آزمایش را در صورت بروز علائمی مانند خستگی، کاهش وزن، تب، علائم عفونت، ضعف، کبودی، خونریزی یا علائم احتمالی سرطان تجویز کند.

منبع

آشنایی با اجزای آزمایش CBC

آزمایش CBC شامل چندین پارامتر اصلی است که هر کدام اطلاعات خاصی درباره سلامت بدن ارائه می‌دهند.
در جدول زیر، پارامترهای اصلی آزمایش CBC و نقش هر یک به اختصار ذکر شده است. این اطلاعات به شما کمک می‌کند تا عملکرد هر پارامتر را بهتر درک کنید.

در ادامه به بررسی این اجزا می‌پردازیم:

گلبول‌های قرمز (RBC)

گلبول‌های قرمز (Red Blood Cells) مسئول انتقال اکسیژن از ریه‌ها به بافت‌های بدن و بازگرداندن دی‌اکسید کربن به ریه‌ها هستند. در آزمایش CBC، تعداد گلبول‌های قرمز، سطح هموگلوبین و هماتوکریت اندازه‌گیری می‌شود. این بخش خود دارای چند زیرمجموعه است:

• تعداد گلبول‌های قرمز (RBC Count): تعداد گلبول‌های قرمز در یک میکرولیتر خون را نشان می‌دهد. مقادیر طبیعی برای مردان و زنان متفاوت است.

پیشنهاد مطالعه: rbc در آزمایش خون چیست؟

• هموگلوبین (Hemoglobin): پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز وجود دارد و مسئول حمل اکسیژن است. سطح پایین هموگلوبین می‌تواند نشان‌دهنده کم‌خونی باشد.

پیشنهاد مطالعه: hb در آزمایش خون چیست؟

• هماتوکریت (Hematocrit): درصد حجم خون را که از گلبول‌های قرمز تشکیل شده است، نشان می‌دهد. هماتوکریت پایین نیز می‌تواند نشان‌دهنده کم‌خونی باشد.

پیشنهاد مطالعه: hct در آزمایش خون چیست؟

گلبول‌های سفید (WBC)

گلبول‌های سفید (White Blood Cells) بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند و در مبارزه با عفونت‌ها و بیماری‌ها نقش دارند. در آزمایش CBC، تعداد کل گلبول‌های سفید و انواع مختلف آن‌ها (مانند نوتروفیل‌ها، لنفوسیت‌ها، مونوسیت‌ها، ائوزینوفیل‌ها و بازوفیل‌ها) اندازه‌گیری می‌شود. این بخش نیز به چند شاخه تقسیم می‌شود:

• تعداد گلبول‌های سفید (WBC Count): تعداد کل گلبول‌های سفید در یک میکرولیتر خون را نشان می‌دهد. افزایش یا کاهش تعداد WBC می‌تواند نشان‌دهنده عفونت، التهاب یا بیماری‌های دیگر باشد.

پیشنهاد مطالعه: wbc در آزمایش خون چیست؟

• تفکیک انواع گلبول‌های سفید (Differential WBC Count): این بخش از آزمایش، درصد انواع مختلف گلبول‌های سفید را نشان می‌دهد. هر نوع از گلبول‌های سفید عملکرد خاصی در سیستم ایمنی دارد و تغییر در نسبت آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌های خاص باشد.

پلاکت‌ها (Platelets)

پلاکت‌ها (Platelets) سلول‌های کوچکی هستند که در فرآیند انعقاد خون و توقف خونریزی نقش دارند. در آزمایش CBC، تعداد پلاکت‌ها اندازه‌گیری می‌شود. در این بخش اصلی از آزمایش نیز مورد زیر را بررسی خواهد شد:

• تعداد پلاکت‌ها (Platelet Count): تعداد پلاکت‌ها در یک میکرولیتر خون را نشان می‌دهد. تعداد کم پلاکت‌ها می‌تواند باعث خونریزی‌های غیرطبیعی شود، در حالی که تعداد زیاد آن‌ها می‌تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.

پیشنهاد مطالعه: platelets در آزمایش خون چیست؟

سایر پارامترها

در برخی موارد، آزمایش CBC ممکن است شامل پارامترهای دیگری نیز در کنار سه پارامتر اصلی تجویز شوند. این پارامترها به پزشک کمک می‌کنند تا نوع کم‌خونی را تشخیص دهد. از جمله این پارامترها باید به موارد زیر اشاره کرد:

• حجم متوسط گلبول‌های قرمز (MCV)،
• مقدار متوسط هموگلوبین در هر گلبول قرمز (MCH)
• غلظت متوسط هموگلوبین در گلبول‌های قرمز (MCHC)

محدوده طبیعی آزمایش CBC

مقادیر طبیعی آزمایش CBC ممکن است بسته به سن، جنس و آزمایشگاه متفاوت باشد، درست به همین دلیل نظر نهایی را در این زمینه، تنها پزشک متخصص باید ارائه دهد. در این بخش ما تنها برای تکمیل اطلاعات شما، از محدوده طبیعی این آزمایش خواهیم گفت. به طور کلی محدوده‌های طبیعی به شرح زیر هستند:

۱. تعداد گلبول‌های قرمز (RBC)

• مردان: ۴.۷ تا ۶.۱ میلیون سلول در میکرولیتر
• زنان: ۴.۲ تا ۵.۴ میلیون سلول در میکرولیتر

۲. هموگلوبین (Hemoglobin)

• مردان: ۱۳.۸ تا ۱۷.۲ گرم در دسی‌لیتر
• زنان: ۱۲.۱ تا ۱۵.۱ گرم در دسی‌لیتر

۳. هماتوکریت (Hematocrit)

• مردان: ۴۰.۷ تا ۵۰.۳ درصد
• زنان: ۳۶.۱ تا ۴۴.۳ درصد

۴. تعداد گلبول‌های سفید(WBC)

• ۴۵۰۰ تا ۱۱۰۰۰ سلول در میکرولیتر
• تعداد پلاکت‌ها (Platelets)
• ۱۵۰۰۰۰ تا ۴۵۰۰۰۰ پلاکت در میکرولیتر

تفسیر نتایج آزمایش CBC

همان طور که قبل‌تر نیز به آن اشاره کردیم، تفسیر نتایج آزمایش CBC باید توسط پزشک انجام شود، زیرا مقادیر طبیعی می‌تواند بسته به سن، جنس و شرایط سلامتی فرد متفاوت باشد. در ادامه به بررسی برخی از شرایطی که ممکن است در نتایج CBC مشاهده شود، می‌پردازیم:

۱. کم‌خونی (Anemia)

کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که تعداد گلبول‌های قرمز، سطح هموگلوبین یا هماتوکریت پایین‌تر از حد طبیعی باشد. کم‌خونی می‌تواند ناشی از کمبود آهن، کمبود ویتامین‌ها، خونریزی یا بیماری‌های مزمن باشد.

۲. پلی‌سیتمی (Polycythemia)

پلی‌سیتمی به افزایش غیرطبیعی تعداد گلبول‌های قرمز اشاره دارد. این شرایط می‌تواند ناشی از بیماری‌های مغز استخوان، کم‌آبی بدن یا برخی بیماری‌های ریوی باشد.

۳. لکوپنی (Leukopenia)

لکوپنی به کاهش تعداد گلبول‌های سفید اشاره دارد و می‌تواند ناشی از عفونت‌های ویروسی، بیماری‌های خودایمنی یا عوارض جانبی داروها باشد.

۴. لکوسیتوز (Leukocytosis)

لکوسیتوز به افزایش تعداد گلبول‌های سفید اشاره دارد و می‌تواند نشان‌دهنده عفونت، التهاب یا بیماری‌های خونی مانند لوسمی باشد.

۵. ترومبوسیتوپنی (Thrombocytopenia)

ترومبوسیتوپنی به کاهش تعداد پلاکت‌ها اشاره دارد و می‌تواند باعث خونریزی‌های غیرطبیعی شود. این شرایط می‌تواند ناشی از بیماری‌های خودایمنی، عفونت‌ها یا عوارض جانبی داروها باشد.

۶. ترومبوسیتوز (Thrombocytosis)

ترومبوسیتوز به افزایش تعداد پلاکت‌ها اشاره دارد و می‌تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد. این شرایط می‌تواند ناشی از بیماری‌های التهابی یا اختلالات مغز استخوان باشد.

تست‌های مکمل آزمایش CBC

در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایش‌های مکمل دیگری را برای تکمیل اطلاعات به دست آمده از CBC درخواست کند. بعضی از این تست‌های مکمل را در بخش‌های قبلی به عنوان سایر پارامترها معرفی کردیم؛ برخی دیگر را نیز در ادامه شرح خواهیم داد:

• آزمایش الکتروفورز هموگلوبین: برای تشخیص انواع هموگلوبین غیرطبیعی و بیماری‌هایی مانند تالاسمی و کم‌خونی داسی شکل.
• آزمایش فریتین: برای بررسی ذخایر آهن در بدن و تشخیص کم‌خونی فقر آهن.
• آزمایش ویتامین B12 و فولات: برای تشخیص کم‌خونی ناشی از کمبود این ویتامین‌ها.
• آزمایش ESR و CRP: برای بررسی التهاب و عفونت در بدن.
• آزمایش شمارش رتیکولوسیت: برای ارزیابی تولید گلبول‌های قرمز جدید توسط مغز استخوان.

آمادگی و نحوه انجام آزمایش CBC

آزمایش CBC معمولاً نیاز به آمادگی خاصی ندارد و می‌تواند در هر زمانی از روز انجام شود. با این حال، در برخی موارد ممکن است پزشک توصیه کند که بیمار قبل از آزمایش ناشتا باشد یا از مصرف برخی داروها خودداری کند.

آمادگی برای آزمایش شمارش کامل خون (CBC)

قبل از انجام آزمایش و برای آمادگی حداکثری جهت اخذ بهترین نتیجه، باید نکات زیر را به یاد داشت:

• ناشتا بودن: در بیشتر موارد، ناشتا بودن لازم نیست، اما اگر آزمایش‌های دیگری همزمان با CBC انجام می‌شود، ممکن است نیاز به ناشتا بودن باشد.
• مصرف داروها: برخی داروها می‌توانند بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارند، بنابراین بهتر است پزشک را از داروهای مصرفی خود مطلع کنید.
• هیدراته بودن: نوشیدن آب کافی قبل از آزمایش می‌تواند به راحتی نمونه‌گیری کمک کند.

نحوه انجام آزمایش

نحوه انجام آزمایش سی بی سی نیز مانند همه انواع آزمایش‌های خون است و به شکل زیر انجام می‌شود:

• نمونه‌گیری: نمونه خون معمولاً از ورید بازو گرفته می‌شود. این کار توسط یک تکنسین آزمایشگاه انجام می‌شود و معمولاً کمتر از ۵ دقیقه طول می‌کشد.
• پس از نمونه‌گیری: پس از نمونه‌گیری، ممکن است کمی کبودی یا درد در محل خون‌گیری احساس شود، اما این علائم معمولاً خفیف و موقت هستند.

محدودیت‌های آزمایش CBC

اگرچه آزمایش CBC اطلاعات ارزشمندی ارائه می‌دهد، اما دارای برخی محدودیت‌ها نیز هست. برای مثال، نتایج CBC ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند کم‌آبی بدن، بارداری یا مصرف برخی داروها قرار بگیرد. بنابراین، تفسیر نتایج باید در کنار سایر اطلاعات بالینی و آزمایش‌های تکمیلی انجام شود.

پیشنهاد می‌کنم مطلب چکاپ کامل را هم بررسی کنید.