هماتوکریت (HCT) چیست؟
هماتوکریت به نسبت حجمی گلبولهای قرمز در خون گفته میشود و به صورت درصد بیان میشود. برای مثال، اگر هماتوکریت ۴۵% باشد، یعنی ۴۵ درصد از حجم خون فرد را گلبولهای قرمز تشکیل میدهند. گلبولهای قرمز خون وظیفه انتقال اکسیژن به بافتها و دفع دیاکسیدکربن را دارند، بنابراین مقدار آنها در بدن برای حفظ سلامت بسیار حیاتی است.
این جدول اطلاعات جامع و خلاصهای درباره هماتوکریت (HCT)، علل بالا و پایین بودن آن، و خطرات مرتبط با تغییرات سطح HCT در آزمایش خون ارائه میدهد.
| عنوان | توضیحات |
|---|---|
| HCT در آزمایش خون چیست؟ | هماتوکریت (HCT) درصد حجمی گلبولهای قرمز خون در مقایسه با کل حجم خون است. |
| مقدار نرمال هماتوکریت یا HCT | برای مردان بالغ: ۴۲% تا ۵۴% برای زنان بالغ: ۳۸% تا ۴۶% برای کودکان بسته به سن و شرایط فیزیولوژیکی متفاوت است. |
| بالا بودن HCT در آزمایش خون و علل آن | بالا بودن HCT ممکن است ناشی از کمآبی بدن، بیماریهای ریوی، پلیسیتمی ورا، زندگی در ارتفاعات، بیماریهای قلبی، آپنه انسدادی خواب، و مصرف سیگار باشد. علل دیگر شامل اختلالات خاص مانند بیماری پلیسیتمی ورا نیز میشود. |
| پایین بودن HCT در آزمایش خون و علل آن | پایین بودن HCT معمولاً به دلیل کمخونی (کمبود آهن، ویتامین B12، فولات)، خونریزی، بیماریهای مزمن مانند سرطان یا نارسایی کلیه، لوسمی، کمخونی همولیتیک، و آبرسانی بیش از حد رخ میدهد. |
| خطرات و عوارض بالا بودن HCT | خون غلیظ میشود که میتواند منجر به لختههای خونی و افزایش خطر سکته مغزی یا قلبی شود. |
| خطرات و عوارض پایین بودن HCT | ضعف، خستگی، کوتاهی نفس، و در موارد شدید کمخونی و نیاز به مکملهای آهن یا ویتامین. |
A hematocrit test (Hct) is a simple blood test that measures the percentage of red blood cells in your blood. Red blood cells are important because they carry oxygen throughout your body.
ترجمه فارسی
آزمایش هماتوکریت (Hct) یک آزمایش خون ساده است که درصد گلبولهای قرمز خون شما را اندازهگیری میکند. گلبولهای قرمز مهم هستند زیرا اکسیژن را در سراسر بدن شما حمل میکنند.
سطح نرمال هماتوکریت (HCT)
سطح طبیعی هماتوکریت بسته به جنسیت و سن فرد متفاوت است:
- مردان بالغ: ۴۲% تا ۵۴%
- زنان بالغ: ۳۸% تا ۴۶%
- کودکان: بسته به سن و شرایط فیزیولوژیکی ممکن است متفاوت باشد.
لازم است توجه داشته باشید که علاوه بر عوامل مذکور در بالا، مقدار نرمال بسته به هر آزمایشگاه نیز میتواند متفاوت باشد. به همین دلیل لازم است که درباره نرمال بودن یا نبودن نتیجه این آزمایش، با پزشک متخصص خود مشورت کنید. همچنین بد نیست بدانید که بالا یا پایین بودن این آزمایش در نسخه خوانی با علامت L یا H مشخص میشود.
افرادی که در ارتفاعات زندگی میکنند یا دچار کمبود اکسیژن هستند، معمولاً سطح هماتوکریت بالاتری دارند، چرا که بدن به منظور جبران کمبود اکسیژن، گلبولهای قرمز بیشتری تولید میکند.
تفسیر نتایج آزمایش هماتوکریت (HCT)
همان طور که در بخش قبلی نیز به آن اشاره کردیم، تفسیر نتایج این آزمایش باید توسط پزشک انجام شود. بسته به سطح هماتوکریت و علائم بالینی فرد، ممکن است آزمایشات بیشتری توصیه شود یا برنامه درمانی خاصی پیشنهاد گردد. برای مثال، اگر هماتوکریت بالا به دلیل کمآبی بدن باشد، معمولاً با نوشیدن مایعات کافی بهبود مییابد. اما اگر علت آن بیماریهای ریوی یا پلیسیتمی ورا باشد، درمانهای پیچیدهتری نیاز است.
پیشنهاد مطالعه: چکاپ کم خونی
علل بالا بودن هماتوکریت (HCT)
سطح بالای هماتوکریت میتواند ناشی از شرایط مختلفی باشد:
- کمآبی بدن: یکی از علل شایع افزایش هماتوکریت کمآبی بدن است. در این حالت، حجم پلاسما (مایع خون) کاهش مییابد و غلظت گلبولهای قرمز افزایش پیدا میکند.
- بیماریهای ریوی: بیماریهایی که به کاهش اکسیژن در بدن منجر میشوند، میتوانند باعث افزایش تولید گلبولهای قرمز شوند.
- بیماری پلیسیتمی ورا: این بیماری نادر باعث تولید بیش از حد گلبولهای قرمز توسط مغز استخوان میشود و میتواند منجر به لختههای خونی خطرناک شود.
- زندگی در ارتفاعات بالا: در ارتفاعات، به دلیل کاهش اکسیژن، بدن به طور طبیعی گلبولهای قرمز بیشتری تولید میکند.
همچنین باید به این موارد نیز اشاره کرد:
- بیماریهای قلبی
- آپنه انسدادی خواب
- سیگار کشیدن
- مسمومیت با مونوکسید کربن
- استفاده از تستوسترون
پیشنهاد مطالعه: چکاپ ویژه قلب
علل پایین بودن هماتوکریت (HCT)
سطح پایین هماتوکریت معمولاً به دلایل زیر رخ میدهد:
- کمخونی: از شایعترین علل هماتوکریت پایین، کمخونی ناشی از کمبود آهن، ویتامین B12، یا فولات است.
- خونریزی: از دست دادن خون از طریق جراحت، زخمهای داخلی، یا قاعدگی شدید میتواند باعث کاهش هماتوکریت شود.
- بیماریهای مزمن: برخی بیماریها مثل سرطان و نارسایی کلیه باعث کاهش تولید گلبولهای قرمز میشوند.
- آبرسانی بیش از حد: در شرایطی که بدن بیش از حد آب دریافت میکند، هماتوکریت کاهش مییابد زیرا نسبت مایع خون بیشتر میشود.
همچنین میتوان به موارد زیر نیز اشاره کرد:
- لوسمی
- کمخونی همولیتیک
- بیماریهای کلیوی
- بیماریهای تیروئیدی
پیشنهاد مطالعه: چکاپ ویژه تیرویید
نحوه اندازهگیری هماتوکریت
برای اندازهگیری هماتوکریت، نمونه خون فرد گرفته و به وسیله دستگاههای خاص یا به روش “سانتریفیوژ” آزمایش میشود. در روش سانتریفیوژ، نمونه خون با سرعت بالا چرخانده میشود تا گلبولهای قرمز در انتهای لوله آزمایش جمع شوند و بتوان درصد آنها را نسبت به کل حجم خون سنجید.
خطرات و عوارض بالا بودن یا پایین بودن هماتوکریت (HCT)
بالا یا پایین بودن میزان هماتوکریت در خون میتواند عوارض و خطراتی را به همراه داشته باشد که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بالا بودن هماتوکریت: اگر سطح هماتوکریت خیلی بالا باشد، خون غلیظ میشود که میتواند به ایجاد لختههای خونی و افزایش خطر سکته مغزی یا قلبی منجر شود. این وضعیت به ویژه در بیماران مبتلا به پلیسیتمی ورا خطرناک است.
- پایین بودن هماتوکریت: سطح پایین هماتوکریت میتواند باعث ضعف، خستگی، و کوتاهی نفس شود. در موارد شدید، ممکن است فرد به کمخونی دچار شده و نیاز به دریافت مکملهای آهن یا ویتامین داشته باشد.
پیشنهاد میکنم از بخش چکاپ کامل نیز دیدن کنید.
