پلاکت چیست؟
پلاکتها اجزای سلولی بدون هسته هستند که از سلولهای بزرگی به نام مگاکاریوسیتها در مغز استخوان تولید میشوند. این سلولها در خون گردش میکنند و وظیفه اصلی آنها جلوگیری از خونریزی و ترمیم بافتهای آسیبدیده است.
از جمله ویژگیهای کلیدی پلاکتها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- اندازه: پلاکتها حدود ۲-۳ میکرومتر قطر دارند.
- عمر: عمر پلاکتها در خون حدود ۷ تا ۱۰ روز است.
- نقش: تشکیل لخته و ترمیم زخمها.
این جدول اطلاعاتی جامع و خلاصه درباره آزمایش شمارش پلاکت (Platelet Count)، مقادیر نرمال، دلایل انجام آزمایش، و علل و علائم پلاکت پایین و بالا ارائه میدهد.
| موضوع | توضیحات |
|---|---|
| آزمایش Platelet چیست؟ | آزمایشی برای اندازهگیری تعداد پلاکتها در خون که نقش اساسی در لخته شدن خون و ترمیم زخمها دارند. |
| مقادیر نرمال پلاکت | بزرگسالان: ۱۵۰,۰۰۰ تا ۴۵۰,۰۰۰ پلاکت در هر میکرولیتر خون. کودکان: مشابه یا کمی متفاوت بسته به سن. |
| دلایل انجام آزمایش شمارش پلاکت | بررسی خونریزی غیرطبیعی، ارزیابی بیماریهای خونی، پایش درمان (مانند شیمیدرمانی)، تشخیص بیماریهای ایمنی، ارزیابی سلامت عمومی. |
| علت و علائم پلاکت پایین | علل: اختلالات مغز استخوان (لوسمی، کمخونی آپلاستیک)، بیماریهای خودایمنی (ITP، لوپوس)، عفونتها (HIV، هپاتیت)، سوء تغذیه. علائم: کبودی، خونریزی طولانی، ضعف. |
| علت و علائم پلاکت بالا | علل: اختلالات مغز استخوان (ترومبوسیتوز اولیه)، التهابها (آرتریت، کرون)، از دست دادن خون، سرطانها. علائم: لخته خونی، سردرد، سرگیجه، تورم پاها (ترومبوز). |
| ارتباط پلاکت با سرطان | پلاکت پایین: سرطان مغز استخوان یا پیشرفته. پلاکت بالا: سرطان معده، ریه، تخمدان. |
A platelet count is most often used to monitor or diagnose conditions that cause too much bleeding or clotting. A platelet count may be included in a complete blood count, a test that is often done as part of a regular checkup. Platelet function tests may be used to: Help diagnose certain platelet diseases.
ترجمه فارسی
آزمایش شمارش پلاکت معمولاً برای بررسی یا تشخیص شرایطی که باعث خونریزی زیاد یا لخته شدن خون میشوند، انجام میشود. این آزمایش ممکن است بخشی از آزمایش کامل خون (CBC) باشد که معمولاً در چکاپهای روتین انجام میشود. همچنین تستهای عملکرد پلاکت میتوانند برای کمک به تشخیص برخی بیماریهای مرتبط با پلاکت استفاده شوند.
آزمایش شمارش پلاکت چیست؟
آزمایش شمارش پلاکت یک بررسی کمی است که تعداد پلاکتهای موجود در یک میکرولیتر خون را اندازهگیری میکند. این آزمایش معمولاً بخشی از آزمایش CBC (شمارش کامل خون) است.
مقادیر طبیعی پلاکت نیز به شرح زیر است؛ البته باید توجه داشته باشید که تشخیص میزان نرمال برای هر فرد، بر عهده پزشک متخصص است؛ همچنین بسته به تکنولوژی هر آزمایش نیز ممکن است این مقدار متفاوت باشد:
- بزرگسالان: ۱۵۰,۰۰۰ تا ۴۵۰,۰۰۰ پلاکت در هر میکرولیتر خون.
- کودکان: مقادیر مشابه یا کمی متفاوت بسته به سن.
چرا آزمایش شمارش پلاکت انجام میشود؟
از جمله دلایلی که آزمایش بررسی پلاکت برای بیمار تجویز میشود، میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- خونریزیهای غیرطبیعی: کاهش تعداد پلاکتها میتواند علت خونریزیهای مداوم یا غیرقابل توقف باشد.
- ارزیابی بیماریهای خونی: مانند کمخونی آپلاستیک یا لوسمی.
- پایش درمان: برای بیمارانی که تحت درمانهایی مانند شیمیدرمانی یا داروهای ضدانعقاد هستند.
- تشخیص بیماریهای مرتبط با ایمنی: مانند ترومبوسیتوپنی ایمنی.
- ارزیابی سلامت عمومی: پلاکتها میتوانند نشانگر وضعیت مغز استخوان باشند.
پیشنهاد مطالعه: چکاپ کاهش وزن
چگونگی انجام آزمایش شمارش پلاکت
روش انجام این آزمایش شباهت بسیاری به دیگر آزمایشهای خونی دارد. در ادامه هر یک از مراحل انجام آن را به صورت خلاصه برایتان شرح خواهیم داد:
۱. جمعآوری نمونه
نمونه خون معمولاً از ورید دست گرفته میشود. در برخی موارد (مانند نوزادان)، خون از پاشنه پا جمعآوری میشود.
۲. تجزیه و تحلیل
نمونه خون با استفاده از دستگاههای پیشرفته مانند آنالایزرهای اتوماتیک بررسی میشود. در صورت نیاز، اسمیر خون تهیه شده و زیر میکروسکوپ بررسی میشود.
۳. آمادگی قبل از آزمایش
معمولاً نیازی به ناشتایی یا آمادگی خاص نیست، مگر اینکه پزشک توصیه دیگری کند.
نتایج آزمایش شمارش پلاکت
اگر نتیجه این آزمایش بالا یا پایین باشد، بدون شک عوارضی را برای سلامت بیمار به همراه خواهد داشت. در ادامه این عوارض را در صورت بالا یا پایین بودن، بررسی خواهیم کرد:
۱. پلاکت پایین (ترومبوسیتوپنی)
ترومبوسیتوپنی به حالتی گفته میشود که تعداد پلاکتها کمتر از ۱۵۰,۰۰۰ در هر میکرولیتر خون باشد. این وضعیت میتواند خفیف، متوسط یا شدید باشد. از جمله دلایل پایین بودن پلاکت خون میتوانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- اختلالات مغز استخوان: مانند لوسمی، کمخونی آپلاستیک و سندرم میلودیسپلاستیک.
- بیماریهای خودایمنی: مانند لوپوس یا ترومبوسیتوپنی ایمنی (ITP).
- عفونتها: ویروسهایی مانند HIV، هپاتیت یا سرخک میتوانند تولید پلاکتها را مختل کنند.
- داروها: داروهایی مانند شیمیدرمانی، هپارین و برخی آنتیبیوتیکها.
- اختلالات طحالی: بزرگی طحال میتواند باعث ذخیره پلاکتها در این عضو شود.
- سایر موارد: مانند سوء تغذیه (کمبود ویتامین B12 یا اسید فولیک) یا مصرف الکل.
پایین بودن پلاکت میتواند نشانهها و علائمی نیز داشته باشد؛ از جمله علائم پایین بودن پلاکت باید به موارد زیر اشاره کرد:
- کبودیهای بیدلیل.
- خونریزی طولانیمدت یا غیرقابل توقف.
- خونریزی لثهها یا بینی.
- خونریزی داخلی (در موارد شدید).
۲. پلاکت بالا (ترومبوسیتوز)
ترومبوسیتوز به حالتی گفته میشود که تعداد پلاکتها بیشتر از ۴۵۰,۰۰۰ در هر میکرولیتر خون باشد. این وضعیت نیز میتواند اولیه (ناشی از اختلال مغز استخوان) یا ثانویه باشد.از جمله مهمترین علل پلاکت بالا باید موارد زیر را معرفی کرد:
- اختلالات مغز استخوان: مانند ترومبوسیتوز اولیه یا پلیسیتمی ورا.
- عفونتها و التهابها: شرایطی مانند آرتریت روماتوئید یا بیماری کرون.
- از دست دادن خون: بهویژه در موارد حاد مانند جراحی یا خونریزی شدید.
- سرطانها: مانند سرطان ریه، معده یا سینه.
- بازیابی پس از شیمیدرمانی یا عفونت: بدن ممکن است تولید پلاکتها را بیش از حد افزایش دهد.
پلاکت بیش از حد یا بالا بودن تعداد پلاکت نیز نشانهها و علائم مهمی را در پی دارد که از جمله مهمترین آنها باید موارد زیر را نام برد:
- تشکیل لختههای خونی غیرطبیعی.
- سردرد، سرگیجه یا ضعف.
- درد یا تورم در پاها (به دلیل ترومبوز).
پیشنهاد مطالعه: چکاپ کم خونی
ارتباط پلاکت با سرطان
پلاکتها میتوانند اطلاعاتی مهم درباره وضعیت سرطان ارائه دهند؛ برای نمونه میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. سرطانهای مرتبط با پلاکت پایین
- سرطانهای مغز استخوان مانند لوسمی یا لنفوم.
- سرطانهای پیشرفته که مغز استخوان را تحت تأثیر قرار میدهند.
۲. سرطانهای مرتبط با پلاکت بالا
- سرطانهای معده، ریه و تخمدان.
- پلاکتها ممکن است به رشد تومور کمک کنند زیرا عواملی را آزاد میکنند که رگزایی (تشکیل رگهای خونی جدید) را تسهیل میکنند.
پیشنهاد مطالعه: چکاپ سرطان
آزمایشهای تکمیلی برای شمارش پلاکت
گاهی اوقات، آزمایش شمارش پلاکت بهتنهایی کافی نیست و نیاز به بررسیهای بیشتری است. به همین دلیل آزمایشهای زیر نیز برای بیماری تجویز میشوند:
- اسمیر خون محیطی: بررسی میکروسکوپی برای ارزیابی شکل و اندازه پلاکتها.
- تستهای مغز استخوان: برای تشخیص اختلالات مغز استخوان.
- آزمایشهای انعقادی: مانند PT و PTT برای ارزیابی توانایی لخته شدن خون.
- سطح فاکتورهای رشد پلاکت: برای تشخیص سرطانها.
درمان اختلالات پلاکت
برای درمان پلاکت پایین معمولا پزشکان موارد زیر را توصیه میکنند:
- درمان بیماری زمینهای: مانند درمان عفونتها یا کنترل بیماریهای خودایمنی.
- تزریق پلاکت: در موارد شدید برای جلوگیری از خونریزی.
- قطع داروهای مضر: مانند هپارین یا شیمیدرمانی.
- استفاده از داروها: مانند کورتیکواستروئیدها برای ترومبوسیتوپنی ایمنی.
همچنین برای درمان پلاکت بالا نیز ممکن است این راهکارها را پیشنهاد دهند:
- درمان اختلالات زمینهای: مانند کنترل التهاب یا سرطان.
- داروهای ضدپلاکت: مانند آسپیرین برای کاهش خطر لخته شدن خون.
- فرایند پلاسمافرزیس: در موارد شدید برای کاهش تعداد پلاکتها.
پیشنهاد می کنم سری به بخش چکاپ کامل هم بزنید.
