اوره و نقش آن در بدن
هنگامی که بدن پروتئین‌های غذایی را تجزیه می‌کند، آمونیاک به‌عنوان محصول جانبی تولید می‌شود. کبد آمونیاک را به اوره تبدیل می‌کند، ماده‌ای که برای بدن کمتر سمی است. سپس اوره از طریق خون به کلیه‌ها منتقل می‌شود و در نهایت از طریق ادرار دفع می‌گردد. آزمایش BUN با اندازه‌گیری غلظت نیتروژن موجود در اوره، عملکرد کلیه‌ها و کبد را بررسی می‌کند.
چرا انجام آزمایش BUN تجویز می‌شود؟
آزمایش BUN ممکن است به دلایل مختلفی تجویز شود. این آزمایش به پزشکان کمک می‌کند تا عملکرد کلیه‌ها و کبد را ارزیابی کرده و اختلالات بالقوه را شناسایی کنند. برخی از دلایل رایج انجام این آزمایش عبارتند از:
- ارزیابی عملکرد کلیه‌ها: کلیه‌ها مسئول حذف مواد زائد از خون هستند. افزایش سطح BUN می‌تواند نشان‌دهنده کاهش عملکرد کلیه‌ها باشد.
- بررسی سلامت کبد: کبد اوره را تولید می‌کند. مشکلات کبدی ممکن است باعث کاهش تولید اوره شوند.
- تشخیص بیماری‌های کلیوی و کبدی: بیماری‌هایی مانند نارسایی کلیه، سیروز کبدی یا هپاتیت ممکن است بر سطح BUN تأثیر بگذارند.
- پایش اثربخشی دیالیز: در بیماران دیالیزی، آزمایش BUN برای بررسی کارایی درمان استفاده می‌شود.
- بررسی تعادل مایعات و الکترولیت‌ها: تغییرات سطح BUN ممکن است نشانه‌ای از کم‌آبی بدن یا اختلالات متابولیک باشد.
در جدول زیر، توضیحاتی درباره آزمایش BUN، علت افزایش یا کاهش سطح آن و کاربردهای مختلف این آزمایش آورده شده است.
| موضوع | توضیح |
|---|---|
| BUN چیست؟ | آزمایش BUN میزان نیتروژن موجود در اوره خون را اندازه‌گیری می‌کند. اوره در کبد تولید شده و از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. |
| چرا آزمایش BUN انجام می‌شود؟ | برای بررسی عملکرد کلیه‌ها و کبد، تشخیص بیماری‌های کلیوی و کبدی، ارزیابی وضعیت تعادل مایعات و نظارت بر دیالیز. |
| علت افزایش سطح BUN | بیماری‌های کلیوی، کم‌آبی، مصرف زیاد پروتئین، نارسایی قلبی و عفونت‌ها می‌توانند موجب افزایش سطح BUN شوند. |
| علت کاهش سطح BUN | بیماری‌های کبدی، سوءتغذیه، بارداری و مصرف زیاد مایعات می‌توانند موجب کاهش سطح BUN شوند. |
| محدوده نرمال BUN | برای بزرگسالان بین ۷ تا ۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر و برای کودکان و افراد مسن متفاوت است. |
در آزمایشگاه دکتر صالحی، چکاپ ویژه کبد برای ارزیابی سلامت کبد در نظر گرفته شده است. برای اطلاعات بیشتر و تعیین وقت، به صفحه “چکاپ ویژه کبد” مراجعه کنید.
نحوه انجام آزمایش BUN چگونه است؟
برای انجام این آزمایش، نمونه خون از ورید بازو گرفته می‌شود. خون به آزمایشگاه فرستاده شده و با روش‌های شیمیایی سطح نیتروژن اوره اندازه‌گیری می‌شود. معمولاً ظرف یک تا دو روز نتایج آماده است. برای انجام این آزمایش بد نیست این نکات را به خاطر داشته باشید:
- معمولاً نیازی به ناشتا بودن نیست، اما پزشک ممکن است توصیه‌های خاصی درباره مصرف غذاها یا داروها ارائه دهد.
- برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، دیورتیک‌ها و کورتیکواستروئیدها ممکن است بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارند.
محدوده نرمال آزمایش BUN
سطح نرمال BUN بسته به سن، جنسیت و همچنین کیت‌ها و تجهیزات مورد استفاده آزمایشگاهی ممکن است کمی متفاوت باشد. به همین دلیل تصمیم‌گیری نهایی درباره این موضوع فقط بر عهده پزشک متخصص است. به طور کلی بد نیست بدانید که میزان نرمال این آزمایش می‌تواند به شرح زیر باشد:
- بزرگسالان: ۷ تا ۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL)
- کودکان: ۵ تا ۱۸ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- افراد مسن: ممکن است سطح BUN کمی بالاتر باشد.
دلایل افزایش سطح BUN (هایپرآزوتومی)
سطح بالای BUN می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات مختلفی باشد؛ به همین دلیل باید آن را با جدیت پیگیری کرد. از جمله این مشکلات می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- بیماری‌های کلیوی: بیماری‌های مزمن یا حاد کلیوی، مانند نارسایی کلیه یا گلومرولونفریت، باعث تجمع اوره در خون می‌شوند.
- کم‌آبی بدن: کاهش حجم مایعات بدن منجر به افزایش غلظت BUN می‌شود.
- مصرف زیاد پروتئین: رژیم‌های غذایی پرپروتئین یا خونریزی دستگاه گوارش می‌توانند سطح BUN را افزایش دهند.
- نارسایی قلبی: کاهش جریان خون به کلیه‌ها ممکن است منجر به افزایش BUN شود.
- عفونت‌ها یا آسیب‌های شدید: سوختگی‌ها، آسیب‌های بزرگ یا عفونت‌های گسترده می‌توانند سطح BUN را بالا ببرند.
در آزمایشگاه دکتر صالحی، چکاپ ویژه کلیه برای بررسی سلامت کلیه‌ها ارائه می‌شود. برای جزئیات بیشتر، به صفحه “چکاپ ویژه کلیه” مراجعه کنید.
دلایل کاهش سطح BUN (هیپوآزوتومی)
سطح پایین BUN کمتر شایع است، اما به این معنی نیست که رخ دادن غیرممکن است. پایین آمدن سطح نیتروژن اوره خون می‌تواند به دلایل زیر در بدن رخ دهد:
- بیماری‌های کبدی: سیروز کبدی یا سایر اختلالات می‌توانند تولید اوره را کاهش دهند.
- سوءتغذیه یا کمبود پروتئین: کمبود پروتئین در رژیم غذایی می‌تواند سطح BUN را کاهش دهد.
- بارداری: در دوران بارداری، به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم، سطح BUN ممکن است کاهش یابد.
- مصرف بیش از حد مایعات: افزایش حجم مایعات بدن (مثلاً در اثر تزریق مایعات وریدی) می‌تواند سطح BUN را کاهش دهد.
پیشنهاد مطالعه: چکاپ ویژه بارداری
ارتباط BUN با کراتینین چیست؟
آزمایش BUN معمولاً همراه با آزمایش کراتینین تجویز می‌شود. کراتینین ماده زائدی است که از تجزیه کراتین در عضلات تولید شده و مانند اوره از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود. نسبت BUN به کراتینین (BUN/Cr) بسیار اهمیت دارد؛ این نسبت اطلاعات مهمی درباره عملکرد کلیه‌ها ارائه می‌دهد. نسبت نام‌برده معمولا باید به شکل زیر باشد:
- نسبت نرمال: ۱۰:۱ تا ۲۰:۱
- افزایش نسبت: ممکن است نشان‌دهنده کم‌آبی، خونریزی گوارشی یا نارسایی قلبی باشد.
- کاهش نسبت: معمولاً در بیماری‌های شدید کبدی یا سوءتغذیه دیده می‌شود.
عوامل مؤثر بر نتایج آزمایش BUN چیست؟
دلایل مختلفی ممکن است در نتیجه آزمایش نیتروژن اوره خون تاثیر داشته باشند. از جمله مهم‌ترین آن‌ها بی‌شک باید به موارد زیر اشاره کرد:
- رژیم غذایی: مصرف زیاد یا کم پروتئین می‌تواند نتایج را تغییر دهد.
- وضعیت هیدراتاسیون: کم‌آبی یا افزایش مایعات بدن بر سطح BUN تأثیر می‌گذارد.
- داروها: داروهایی مانند دیورتیک‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و کورتیکواستروئیدها ممکن است سطح BUN را تغییر دهند.
تفسیر نتایج آزمایش BUN
تفسیر نهایی نتایج این آزمایش و تصمیم‌گیری درباره وضعیت بیمار، تنها بر عهده پزشک متخصص است؛ به همین دلیل فقط باید باید با متخصص مشورت کنید. به صورت کلی می‌توان سطوح مختلف نتیجه این آزمایش را به شکل زیر تفسیر کرد:
- سطح بالای BUN: ممکن است به علت مشکلات کلیوی، کم‌آبی، نارسایی قلبی، یا مصرف زیاد پروتئین باشد.
- سطح پایین BUN: معمولاً به سوءتغذیه، بیماری‌های کبدی یا مصرف بیش از حد مایعات اشاره دارد.
پیشنهاد مطالعه: چکاپ ویژه کاهش وزن
درمان تغییرات سطح BUN
درمان بستگی به علت تغییر سطح BUN دارد؛ پزشک متخصص ابتدا باید علت را به‌درستی پیدا کرده و سپس برای درمان، راهکار مناسبی را انتخاب کند. بعد از پیدا کردن علت اصلی بالا یا پایین بودن نیتروژن اوره در خون، پزشک ممکن است با استفاده از راهکارهای زیر درمان را آغاز کند:
۱. درمان افزایش BUN
اگر آزمایش برای فرد نتیجه بالایی را نشان داده باشد، از این راهکارها استفاده می‌شود:
- کم‌آبی: مصرف کافی مایعات برای کاهش غلظت BUN.
- بیماری‌های کلیوی: مدیریت بیماری زمینه‌ای از طریق داروها یا دیالیز.
- رژیم غذایی: کاهش مصرف پروتئین در رژیم غذایی.
۲. درمان کاهش BUN
اگر نتیجه آزمایش پایین باشد، پزشک می‌تواند از روش‌های زیر برای درمان استفاده کند:
- بیماری‌های کبدی: درمان بیماری زمینه‌ای.
- سوءتغذیه: افزایش مصرف پروتئین از منابع سالم.
پیشگیری از تغییرات غیرطبیعی در سطح BUN
پزشکان همیشه باور دارند که پیشگیری بهتر از درمان است. برای پیشگیری از تغییرات سطح نیتروژن اوره در خون نیز می‌توان از راهکارهای پیشگیرانه زیر استفاده کرد:
- حفظ تعادل مایعات بدن: نوشیدن آب کافی و جلوگیری از کم‌آبی.
- رژیم غذایی سالم: مصرف متعادل پروتئین و اجتناب از مصرف بیش از حد آن.
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: پیگیری منظم مشکلات کلیوی و کبدی.
- مشاوره با پزشک: در صورت مصرف داروهای خاص، پزشک را در جریان بگذارید.
A low-protein diet can also help reduce high BUN levels. Healthy low-protein foods include: Grains: Oats, rice and pasta. Fruits: Apples, berries and bananas.
ترجمه فارسی
یک رژیم غذایی کم‌پروتئین می‌تواند به کاهش سطح بالای BUN کمک کند. غذاهای سالم با پروتئین کم شامل غلاتی مانند جو، برنج و ماکارونی و میوه‌هایی مثل سیب، توت و موز هستند.
پیشنهاد می‌کنم از بخش “چکاپ کامل” دیدن کنید.
کلام آخر
آزمایش BUN یکی از آزمایش‌های مهم خون است که اطلاعاتی در مورد سلامت کلیه‌ها، کبد و تعادل مایعات بدن ارائه می‌دهد. تغییرات سطح BUN می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات جدی باشد، اما به‌تنهایی کافی نیست و باید همراه با سایر آزمایش‌ها مورد بررسی قرار گیرد. در این مطلب از مجله پزشکی آزمایشگاه دکتر صالحی، تمامی اطلاعات لازم را پیرامون این آزمایش در اختیار شما قرار دادیم. برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره، با ما در ارتباط باشید.
