آزمایش بیلیروبین چیست؟
آزمایش بیلیروبین (Bilirubin Test) یکی از آزمایشهای خون است که بهمنظور اندازهگیری میزان بیلیروبین در خون انجام میشود. بیلیروبین مادهای زردرنگ است که در اثر تجزیه گلبولهای قرمز قدیمی تولید میشود. این ماده پس از پردازش در کبد، از طریق صفرا به روده منتقل شده و از بدن دفع میشود. سطح بیلیروبین میتواند اطلاعات ارزشمندی درباره عملکرد کبد، انسداد صفراوی یا وجود برخی بیماریهای خونی ارائه دهد.
در این جدول، توضیحاتی مختصر و کاربردی درباره آزمایش بیلیروبین، دلایل انجام آن، محدوده طبیعی و علل افزایش سطح بیلیروبین ارائه شده است.
موضوع | توضیحات |
---|---|
تعریف آزمایش بیلیروبین | آزمایشی برای اندازهگیری سطح بیلیروبین در خون که نشاندهنده عملکرد کبد، صفرا و وضعیت خون است. |
بیلیروبین چیست؟ | ماده زردرنگ حاصل از تجزیه گلبولهای قرمز قدیمی که در کبد پردازش و از طریق صفرا دفع میشود. |
دلایل انجام آزمایش | بررسی عملکرد کبد، تشخیص زردی (یرقان)، انسداد صفراوی، بیماریهای خونی و مانیتورینگ بیماریهای کبدی یا صفراوی. |
محدوده طبیعی بیلیروبین | – بیلیروبین کل: ۰.۱-۱.۲ mg/dL – بیلیروبین مستقیم: کمتر از ۰.۳ mg/dL – بیلیروبین غیرمستقیم: از تفاضل کل و مستقیم محاسبه میشود. |
علل افزایش بیلیروبین | – بیماریهای کبدی (هپاتیت، سیروز، سرطان کبد) – انسداد مجاری صفراوی (سنگ کیسه صفرا، تومورها) – بیماریهای خونی (کمخونی همولیتیک، تالاسمی) |
در آزمایشگاه دکتر صالحی چکاپی ویژه کبد در نظر گرفته شده است؛ برای اطلاعات بیشتر از بخش «چکاپ ویژه کبد» دیدن کنید.
بیلیروبین چیست؟
بیلیروبین محصول جانبی تجزیه هموگلوبین (پروتئین موجود در گلبولهای قرمز) است. این فرآیند به طور طبیعی در طحال و کبد رخ میدهد. پس از تولید، بیلیروبین به دو شکل در بدن وجود دارد:
۱. بیلیروبین غیرمستقیم (Unconjugated)
محلول در چربی است و به راحتی در آب حل نمیشود. از تجزیه گلبولهای قرمز به وجود میآید و برای پردازش به کبد منتقل میشود.
۲. بیلیروبین مستقیم (Conjugated)
محلول در آب است و توسط کبد پردازش شده و از طریق صفرا دفع میشود.
چرا آزمایش بیلیروبین انجام میشود؟
این آزمایش معمولاً برای بررسی عملکرد کبد و تشخیص بیماریهای مرتبط با آن تجویز میشود. برخی از موارد رایج عبارتاند از:
- بیماریهای کبدی: برای تشخیص هپاتیت، سیروز یا آسیبهای کبدی.
- زردی (یرقان): برای بررسی علت زردی پوست و چشمها، بهویژه در نوزادان.
- انسداد صفراوی: برای ارزیابی انسداد در مجاری صفراوی که ممکن است به دلیل سنگ کیسه صفرا یا تومورها باشد.
- بیماریهای خونی: برای بررسی شرایطی که باعث تجزیه بیشازحد گلبولهای قرمز میشود (مانند کمخونی همولیتیک).
- مانیتورینگ بیماریها: برای بررسی وضعیت بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن کبدی یا صفراوی.
Bilirubin testing is usually one of a group of tests to check the health of the liver. Bilirubin testing may be done to: Find out why the skin and eyes are yellow, a condition known as jaundice. Jaundice is caused by high levels of bilirubin.
آزمایش بیلیروبین معمولاً یکی از آزمایشهایی است که برای بررسی سلامت کبد انجام میشود. این آزمایش ممکن است برای فهمیدن دلیل زرد شدن پوست و چشمها، که به آن زردی (یرقان) گفته میشود، انجام شود. زردی به دلیل افزایش سطح بیلیروبین در بدن رخ میدهد.
آزمایش بیلیروبین چگونه انجام میشود؟
برای انجام این آزمایش، یک نمونه خون از ورید گرفته میشود. نمونه معمولاً برای اندازهگیری دو نوع بیلیروبین (مستقیم و غیرمستقیم) و همچنین مجموع آنها مورد بررسی قرار میگیرد. این آزمایش به آمادگی خاصی نیاز ندارد، اما بهتر است که از قبل نکات زیر را رعایت کرده باشید:
- ممکن است نیاز به ناشتا بودن باشد (معمولاً ۴ تا ۶ ساعت).
- پزشک باید از مصرف داروها یا مکملهایی که ممکن است بر نتایج تأثیر بگذارند، مطلع شود.
محدوده طبیعی بیلیروبین چقدر است؟
سطح طبیعی بیلیروبین ممکن است بسته به آزمایشگاه و شرایط فرد متفاوت باشد، به همین دلیل تصمیمگیری و نظردهی نهایی بر عهده پزشک متخصص است. در این میان اما بد نیست بدانید که معمولاً به صورت زیر است:
- بیلیروبین کل (Total Bilirubin): ۰.۱ تا ۱.۲ میلیگرم در دسیلیتر (mg/dL)
- بیلیروبین مستقیم: کمتر از ۰.۳ میلیگرم در دسیلیتر
- بیلیروبین غیرمستقیم: معمولاً از تفاضل بیلیروبین کل و مستقیم محاسبه میشود.
علل افزایش سطح بیلیروبین چیست؟
افزایش سطح بیلیروبین میتواند به دلایل مختلفی رخ دهد؛ از جمله مهمترین دلایلی که در این زمینه میتوان مطرح کرد، باید موارد زیر را نام برد:
۱. بیماریهای کبدی
بیماریهای کبدی مهمترین دلیل افزایش بیلی روبین در بدن هستند. از جمله آنها باید به این موارد اشاره کرد:
- هپاتیت: التهاب کبد که میتواند پردازش بیلیروبین را مختل کند.
- سیروز کبدی: آسیب مزمن به کبد که باعث اختلال در عملکرد آن میشود.
- سرطان کبد: میتواند مسیرهای صفراوی را مسدود کرده و بیلیروبین را افزایش دهد.
پیشنهاد مطالعه: چکاپ ویژه سرطان
۲. انسداد مجاری صفراوی
دیگر دلیل مهم افزایش بیلی روبین در بدن، انسداد مجاری صفراوری است که به دلایل زیر رخ میدهد:
- سنگ کیسه صفرا: میتواند جریان صفرا را مسدود کند.
- تومورها یا عفونتها: ممکن است مسیر صفراوی را تحت تأثیر قرار دهند.
پیشنهاد مطالعه: چکاپ ویژه گوارش
۳. بیماریهای خونی
بیماریهای خونی زیر نیز میتوانند باعث افزایش بیلی روبین در بدن شوند:
- کمخونی همولیتیک: تجزیه سریع گلبولهای قرمز که باعث افزایش بیلیروبین غیرمستقیم میشود.
- تالاسمی یا کمخونی داسیشکل: شرایط ژنتیکی که منجر به تخریب گلبولهای قرمز میشود.
پیشنهاد مطالعه: چکاپ ویژه کم خونی
۴. سایر علل
از سایر علل بالا رفتن بیلی روبین هم میتوان این موارد را ذکر کرد:
- زردی نوزادان: معمولاً به دلیل ناکامل بودن کبد نوزاد در پردازش بیلیروبین است.
- مصرف برخی داروها: مانند استروئیدها یا داروهای شیمیدرمانی.
علل کاهش سطح بیلیروبین چیست؟
هرچند که کاهش سطح بیلیروبین پدیدهای نادر است اما نباید به آن بیتوجه بود و سرسری از کنار آن گذر کرد. این مشکل معمولاً نگرانی خاصی ایجاد نمیکند؛ اما ممکن است به دلایل خاصی رخ دهد. از جمله مهمترین دلایل کاهش بیلی روبین بیشتر از حد نرمال باید به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف بیشازحد ویتامین C.
- بیماریهای قلبی-عروقی.
- استفاده از داروهای خاص که متابولیسم بیلیروبین را تحت تأثیر قرار میدهند.
ارتباط بیلیروبین با سایر آزمایشها
برای تشخیص دقیقتر، پزشکان معمولاً آزمایش بیلیروبین را همراه با سایر آزمایشهای عملکرد کبد تجویز میکنند:
- آزمایش ALT و AST: که برای ارزیابی آسیب کبدی تجویز میشود.
- آزمایش ALP: که معمولا برای بررسی انسداد مجاری صفراوی تجویز میشود.
- آزمایش آلبومین: که این آزمایش نیز برای ارزیابی عملکرد کبد در تولید پروتئینها انجام میشود.
- GGT: این آزمایش بیشتر به منظور تأیید انسداد صفراوی در کنار ALP انجام میشود.
برای اطلاعات بیشتر در مورد آزمایشهای فوق به مقالات alt در آزمایش خون چیست؟ و ast در آزمایش خون چیست؟ مراجعه کنید.
درمان تغییرات سطح بیلیروبین چگونه است؟
قبل از هر چیز، لازم است بدانید که انتخاب بهترین راهکار درمان به علت اصلی این عارضه بستگی دارد. به همین دلیل تشخیص نهایی بر عهده پزشک متخصص است و باید از او در این زمینه مشورت گرفت. در این میان بد نیست که برای افزایش اطلاعات خود بدانید که کنترل سطح بیلی روبین به شکل زیر انجام میشود:
افزایش سطح بیلیروبین
- اگر به دلیل ابتلا به عارضهها و بیماریهای کبدی بود: مصرف داروهای کاهنده التهاب یا تغییر سبک زندگی (مانند اجتناب از الکل).
- اگر به دلیل انسداد صفراوی بود: ممکن است نیاز به جراحی یا برداشتن سنگ کیسه صفرا باشد.
- اگر به دلیل کمخونی همولیتیک بود: درمان شامل مدیریت علت زمینهای (مانند تزریق خون یا داروهای سرکوبکننده ایمنی) است.
کاهش سطح بیلیروبین
معمولاً نیازی به درمان خاصی ندارد. اگر سطح پایین بیلیروبین با سایر علائم همراه باشد، پزشک علت را بررسی میکند.
زردی نوزادان و بیلیروبین
زردی در نوزادان یکی از رایجترین دلایل افزایش بیلیروبین است. این حالت معمولاً ناشی از عملکرد ناقص کبد نوزاد در دفع بیلیروبین است. پزشک ممکن است برای درمان زردی نوزادان میتواند راهکارهای زیر را تجویز یا توصیه کند:
- فوتوتراپی (نوردرمانی): بیلیروبین غیرمستقیم را به شکلی تبدیل میکند که بتواند از بدن دفع شود.
- تغذیه مناسب: تغذیه منظم نوزاد میتواند به دفع بیلیروبین کمک کند.
- تعویض خون: در موارد شدید، ممکن است نیاز به تعویض خون باشد.
پیشگیری از تغییرات سطح بیلیروبین
بهترین راهکار، همیشه پیشگیری از ابتلا به بیماری است. به همین دلیل ما توصیه میکنیم که سبک زندگی خود را برای کاهش بیلی روبین بهبود ببخشید. در کنار آن برای پیشگیری از مشکلات مربوط به بیلیروبین، موارد زیر هم توصیه میشود:
- رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای حاوی آنتیاکسیدان و ویتامینهای ضروری برای سلامت کبد.
- اجتناب از الکل: مصرف الکل میتواند عملکرد کبد را مختل کند.
- واکسیناسیون: واکسن هپاتیت B و A میتواند از بیماریهای کبدی پیشگیری کند.
- کنترل بیماریهای خونی: درمان بهموقع اختلالات خونی میتواند از افزایش بیلیروبین جلوگیری کند.