برای چه آزمایش‌هایی باید ناشتا باشیم؟ ✅ لیست کامل آزمایش‌های ناشتا و غیرناشتا

برای چه آزمایش‌هایی باید ناشتا باشیم؟

مهر 5, 1404
2 نظر

ناشتایی یعنی در فاصله ۸ تا ۱۲ ساعت پیش از آزمایش، از خوردن هر نوع غذا و نوشیدنی (به‌جز آب ساده) خودداری کنید.

اطلاعات تماس آزمایشگاه دکتر صالحی

شیراز، بلوار زند، حدفاصل خیابان فلسطین و هفت تیر، روبروی هتل پارس، کوچه 47

نشانی آزمایشگاه روی نقشه (کلیک کنید)

ناشتا بودن برای برخی آزمایش‌های خون و ادرار ضروری است تا نتیجه دقیق و قابل اعتماد به دست آید. در این مقاله بررسی می‌کنیم کدام آزمایش‌ها نیاز به ناشتایی دارند و چه مدت باید ناشتا ماند.

چک‌لیست سریع: کدام آزمایش‌ها ناشتایی می‌خواهند؟

نوع آزمایش	نیاز به ناشتایی	توضیح کوتاه
چکاپ کامل	✅ بله	چون معمولاً شامل آزمایش قند و چربی خون است
آزمایش قبل از ازدواج	✅ بله	برای بررسی قند، چربی و برخی بیماری‌های عفونی
قند بارداری (OGTT)	✅ بله	۸ تا ۱۲ ساعت ناشتایی لازم است
قند خون (FBS) و چربی خون (کلسترول، تری‌گلیسیرید)	✅ بله	FBS: ۸–۱۲ ساعت، چربی: حدود ۱۲ ساعت
HbA1c (میانگین قند خون سه‌ماهه)	❌ خیر	نیازی به ناشتایی ندارد
تیروئید (TSH, T3, T4)	❌ خیر	داروها را طبق نظر پزشک مصرف کنید
هورمون‌های زنانه (FSH, LH, AMH)	❌ خیر	زمان چرخه قاعدگی مهم‌تر از ناشتایی است
پرولاکتین، تستوسترون، کورتیزول	✅ بله	معمولاً صبح و ناشتا، پرهیز از استرس و فعالیت
تست بارداری (Beta-hCG خون یا ادرار)	❌ خیر	هر زمان از روز قابل انجام است
غربالگری بارداری	❌ خیر	فقط تست قند بارداری باید ناشتا انجام شود
آزمایش ادرار، مدفوع یا ادرار ۲۴ ساعته	❌ خیر	طبق دستور جمع‌آوری آزمایشگاه انجام دهید
کبد (ALT, AST, بیلی‌روبین)	⚠️ بهتر است	۸ تا ۱۲ ساعت ناشتایی؛ پرهیز از چربی و الکل
کلیه (اوره، کراتینین)	❌ خیر	آب کافی بنوشید مگر خلافش گفته شود
آهن، فریتین، روی، ویتامین D، کلسیم، لیتیوم	✅ بله	۸ تا ۱۲ ساعت ناشتایی؛ زمان نمونه‌گیری مهم است
PSA (پروستات)	❌ خیر	پرهیز از انزال یا دوچرخه‌سواری ۲۴–۴۸ ساعت قبل
HIV، هپاتیت، تب مالت، تست‌های انعقادی	❌ خیر	بدون ناشتایی انجام می‌شود
میکروب معده (هلیکوباکتر)	✅ بله	۶ تا ۸ ساعت ناشتایی؛ قطع دارو طبق دستور پزشک
ژنتیک، عدم اعتیاد، سلیاک	❌ خیر	طبق دستور آزمایشگاه

یادآوری: سیگار، آدامس، چای و قهوه در زمان ناشتایی مجاز نیستند؛ فقط آب ساده بخورید.

برای آزمایش‌های ناشتا چطور آماده شویم؟

ناشتا بودن قبل از آزمایش به‌معنای دقیق یعنی ۸ تا ۱۲ ساعت چیزی نخورید و ننوشید، به‌جز آب ساده. رعایت این نکات کمک می‌کند نتیجه آزمایش دقیق‌تر و معتبرتر باشد:

شام شب قبل سبک باشد
از غذاهای چرب و نوشیدنی‌های الکلی ۲۴ ساعت قبل پرهیز کنید.
مدت ناشتایی را درست رعایت کنید
بیشتر آزمایش‌ها ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا نیاز دارند؛ برای آزمایش چربی خون بهتر است ۱۲ ساعت کامل ناشتا باشید.
فقط آب ساده مجاز است
قهوه، چای، آب‌میوه، آدامس و سیگار مجاز نیستند.
داروهای مزمن را قطع نکنید
مصرف داروها باید طبق نظر پزشک ادامه پیدا کند، مگر آزمایشگاه یا پزشک خلافش را اعلام کند.
مکمل‌ها را با برنامه قطع کنید
- مکمل آهن و مولتی‌آیرن را ۱۲ تا ۲۴ ساعت قبل مصرف نکنید.
- اگر دوز بالای بیوتین (B7) مصرف می‌کنید، ۲ تا ۳ روز قبل قطع کنید.
بهترین زمان آزمایش ناشتا
صبح زود (بین ۷ تا ۱۰ صبح) بهترین زمان است. آب کافی بنوشید تا رگ‌ها راحت‌تر پیدا شوند.
ویژه آزمایش تحمل گلوکز (OGTT)
- سه روز قبل رژیم معمول با کربوهیدرات کافی داشته باشید.
- روز آزمایش، ناشتا باشید و فقط آب ساده بخورید.
- هنگام آزمایش از سیگار، کافئین و فعالیت بدنی پرهیز کنید.
کودکان، بارداری و دیابت
برای کودکان و زنان باردار ناشتایی طولانی ممکن است خطرناک باشد. افراد دیابتی باید حتماً زمان مصرف دارو یا انسولین را با پزشک هماهنگ کنند.
وسایل ضروری همراه داشته باشید
کارت شناسایی، لیست داروها و یک میان‌وعده سبک برای بعد از خون‌گیری همراهتان باشد.

خلاصه سریع:

آب ساده ✅
قهوه، چای، سیگار، آدامس ❌
غذا و الکل سنگین ۲۴ ساعت قبل ❌

ورزش سنگین قبل از تست ❌

در ادامه نیاز به ناشتایی هر آزمایش را به تفکیک بررسی می کنیم.

آزمایش‌های قند، دیابت و چربی خون

آزمایش قند خون ناشتا (FBS)

مدت ناشتایی: ۸–۱۲ ساعت
نکته: فقط آب ساده مجاز است؛ استرس یا ورزش سنگین می‌تواند نتیجه را تغییر دهد.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 fbs در آزمایش خون

آزمایش OGTT (تست تحمل گلوکز، شامل بارداری)

مدت ناشتایی: ۸–۱۲ ساعت (حتماً)
نکته: بعد از نمونه‌گیری اول، محلول قند خورده می‌شود و چند نمونه در زمان‌های مختلف گرفته می‌شود.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 شرایط آزمایش تحمل گلوکز

HbA1c (آزمایش a1c ناشتا)

ناشتایی: لازم نیست
نکته: نشان‌دهنده‌ی میانگین قند خون در ۲–۳ ماه اخیر است.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 hba1c چیست؟

آزمایش چربی خون ناشتا (کلسترول، LDL، HDL، تری‌گلیسیرید)

مدت ناشتایی: برای تری‌گلیسیرید بهتر است ۱۲ ساعت؛ کلسترول در برخی راهنماها بدون ناشتایی هم قابل سنجش است.
پرهیز: از الکل و غذاهای چرب ۲۴ ساعت قبل.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 آزمایش کلسترول خون

آزمایش‌های هورمونی

پرولاکتین

بهتر است صبح و ناشتا انجام شود.
پرهیز از استرس، تحریک نوک سینه، نزدیکی و ورزش ۲۴ ساعت قبل.

کورتیزول

بهترین زمان بین ۸ تا ۹ صبح و در حالت ناشتا.
به دلیل ریتم شبانه‌روزی، زمان نمونه‌گیری بسیار مهم است.

تستوسترون

ترجیحاً صبح و ناشتا (۸–۱۰ صبح).
مصرف مکمل‌ها یا داروها با نظر پزشک مدیریت شود.

تیروئید (TSH, T3, T4)

نیازی به ناشتایی نیست.
زمان مصرف لووتیروکسین را طبق توصیه پزشک تنظیم کنید.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 چکاپ ویژه تیرویید

هورمون‌های زنانه (FSH, LH, AMH، استرادیول، پروژسترون)

نیازی به ناشتایی نیست.
روزهای خاص چرخه قاعدگی اهمیت بیشتری دارند.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 آزمایش هورمونی زنان

هورمون رشد (GH) و تست‌های تحریکی

اغلب نیاز به ناشتایی دارند؛ طبق دستور مرکز.

آزمایش‌های بارداری و غربالگری

آزمایش بارداری (Beta-hCG خون یا ادرار)

نیازی به ناشتایی ندارد.
برای تست ادراری خانگی، اولین ادرار صبحگاهی مناسب‌تر است.

غربالگری بارداری (سه‌ماهه اول و دوم)

نیاز به ناشتایی ندارد.
استثنا: تست قند بارداری (OGTT) حتماً باید ناشتا انجام شود.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 چکاپ ویژه قبل از بارداری

ناشتایی برای آزمایش‌های ادرار و مدفوع

آزمایش کامل ادرار (UA) و کشت ادرار (UC): بدون ناشتایی؛ نمونه صبحگاهی ترجیح دارد.
آزمایش مدفوع (انگل، خون مخفی، پاراکالپروتکتین): بدون ناشتایی؛ مصرف برخی داروها باید متوقف شود.
آزمایش مدفوع ناشتا: ضرورتی ندارد.
ادرار ۲۴ ساعته: نیازی به ناشتایی نیست؛ فقط دستور جمع‌آوری باید دقیق اجرا شود.

ناشتایی برای کبد، کلیه و ریزمغذی‌ها

آزمایش کبد (ALT, AST, ALP, GGT، بیلی‌روبین)

بهتر است ۸–۱۲ ساعت ناشتا باشید.
از الکل و غذاهای چرب ۲۴ ساعت قبل پرهیز کنید.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 چکاپ ویژه کبد

آزمایش کلیه (BUN/اوره، کراتینین، eGFR)

نیازی به ناشتایی ندارد.
کم‌آبی بدن می‌تواند نتیجه را تغییر دهد؛ آب کافی بنوشید.

پیشنهاد مطالعه: 🔗چکاپ ویژه کلیه

آزمایش آهن و فریتین (TIBC، ترنسفرین)

معمولاً ۸–۱۲ ساعت ناشتا.
مصرف مکمل آهن ۲۴–۴۸ ساعت قبل متوقف شود.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 fe در آزمایش خون چیست؟

آزمایش روی (Zn)، مس، منیزیم، کلسیم

اغلب ۸–۱۲ ساعت ناشتا.
مصرف مولتی‌ویتامین‌ها قبل از نمونه‌گیری متوقف شود.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 zn در آزمایش خون چیست؟

آزمایش ویتامین D

بهتر است ناشتا انجام شود، اما الزامی نیست.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 آزمایش ویتامین دی

آزمایش لیتیوم خون

حتماً ۸–۱۲ ساعت ناشتا.
زمان نمونه‌گیری باید درست قبل از نوبت بعدی دارو باشد.

آزمایش نقرس (اسید اوریک)

ترجیحاً ۸ ساعت ناشتا.
از مصرف گوشت قرمز، احشاء و الکل ۲۴ ساعت قبل پرهیز شود.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 uric acid در ازمایش چیست؟

ناشتایی برای آزمایش پروستات (PSA)

نیازی به ناشتایی ندارد.
باید از انزال، دوچرخه‌سواری، ورزش سنگین و ماساژ پروستات ۲۴–۴۸ ساعت قبل پرهیز شود.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 آزمایش پروستات

ناشتایی برای آزمایش‌های عفونی و سایر

HIV، هپاتیت‌ها، تب مالت: بدون ناشتایی.
آزمایش‌های انعقادی (PT, INR, aPTT، D-dimer): بدون ناشتایی. داروهای رقیق‌کننده خون را خودسرانه قطع نکنید.
هلیکوباکتر پیلوری: معمولاً ۶–۸ ساعت ناشتا؛ برخی داروهای معده باید قطع شوند.
آزمایش عدم اعتیاد برای استخدام: معمولاً بدون ناشتایی، طبق دستور کارفرما.
آزمایش سلیاک (Anti-tTG, EMA): بدون ناشتایی؛ رژیم فاقد گلوتن قبل از تست نباید شروع شود مگر پزشک گفته باشد.
آزمایش PCR (مانند کرونا یا HPV): نیازی به ناشتایی ندارد؛ شرایط نمونه‌گیری مهم‌تر است.

ناشتایی برای آزمایش ازدواج

آزمایش ازدواج معمولاً شامل قند و چربی خون است؛ پس باید ناشتا باشید.

ناشتایی برای چکاپ کامل

برای آزمایش چکاپ کامل، بهتر است صبح و ناشتا انجام شود تا نتایج دقیق‌تر و قابل مقایسه باشند.

پیشنهاد مطالعه: 🔗 چکاپ کامل

مدت ناشتایی لازم برای برخی آزمایش‌های خاص

برخی تست‌های کمتر رایج هم نیاز به ناشتایی دارند که زمان آن‌ها با آزمایش‌های عمومی کمی متفاوت است:

🕓 آزمایش‌هایی که به حداقل ۴ ساعت ناشتایی نیاز دارند

اوره
اسید اوریک
آلدولاز

⏰ آزمایش‌هایی که به ۸ تا ۱۰ ساعت ناشتایی نیاز دارند

فسفر
GGT
تست تحمل لاکتوز
لیپاز (برای بررسی بیماری‌های پانکراس)
C-Peptide
انسولین (برای تشخیص انسولینوما و اختلالات متابولیسم قند و چربی)
PTH (برای بررسی علت افزایش یا کاهش کلسیم)
Anti-GBM Ab (برای تشخیص التهاب کلیه ناشی از بیماری‌های خودایمنی مثل سندرم گودپاسچرز)

⏳ آزمایش‌هایی که به ۱۰ تا ۱۲ ساعت ناشتایی نیاز دارند

آهن
TIBC
گلوکاگون (برای ارزیابی فعالیت پانکراس)
کالسیتونین (برای بررسی سرطان مدولاری تیروئید)
هموسیستئین

🕐 آزمایش‌هایی که به ۱۲ تا ۱۴ ساعت ناشتایی نیاز دارند

کلسترول
تری‌گلیسیرید
گاسترین
آپولیپوپروتئین‌ها

مدت زمان آماده شدن جواب آزمایش‌ها

در آزمایشگاه دکتر صالحی با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته، جواب بیشتر آزمایش‌ها به‌صورت روزانه یا حتی ساعتی آماده و در اختیار بیماران قرار می‌گیرد.

🕒 جزئیات زمان آماده‌سازی همه آزمایش‌ها را در بخش مدت زمان آماده‌ شدن آزمایش‌های مختلف ببینید!

درباره آزمایشگاه دکتر صالحی

آزمایشگاه دکتر صالحی با بهره‌گیری از تجهیزات پیشرفته و کادر متخصص، خدمات دقیق در زمینه خون‌شناسی، بیوشیمی، هورمون‌ها، میکروب‌شناسی و غربالگری بارداری ارائه می‌دهد و همواره دقت و اطمینان در نتایج را در اولویت قرار می‌دهد.

اطلاعات تماس آزمایشگاه دکتر صالحی

32309486

32352223

ارتباط واتساپ (کلیک کنید)

شیراز، بلوار زند، حدفاصل خیابان فلسطین و هفت تیر، روبروی هتل پارس، کوچه 47

نشانی آزمایشگاه روی نقشه (کلیک کنید)

ساعت مراجعه به آزمایشگاه دکتر صالحی

با توجه به اینکه بسیاری از آزمایش‌ها نیاز به ناشتایی ۸ تا ۱۲ ساعته دارند، بهترین زمان مراجعه به آزمایشگاه دکتر صالحی ساعات اولیه صبح است. این آزمایشگاه در تمام روزهای هفته، حتی جمعه‌ها و تعطیلات رسمی، در ساعات کاری تعیین‌شده فعال بوده و آماده خدمت‌رسانی به مراجعان می‌باشد.

ساعات کاری آزمایشگاه دکتر صالحی

شنبه تا چهار شنبه 5:30 صبح تا 22 (یکسره باز است)
پنج شنبه 5:30 صبح تا 15
جمعه و تعطیلات رسمی: 7:30 صبح الی 14

آزمایشگاه دکتر صالحی روز های جمعه و تعطیلات باز می باشد.

هزینه آزمایش در آزمایشگاه دکتر صالحی

آزمایشگاه دکتر صالحی طرف قرارداد انواع بیمه‌ها است، شما می‌توانید لیست بیمه‌های طرف قرارداد آزمایشگاه دکتر صالحی را ببینید.

آزمایشگاه دکتر صالحی طرف قرارداد انواع بیمه‌های زیر می‌باشد:

تامین اجتماعی، خدمات درمانی، ایرانیان، بانک ملی، بانک ملت، بانک صادرات، بانک تجارت نو، بانک سپه، بانک کشاورزی، نیرو مسلح، نیرو مسلح جانباز، صدا و سیما، آسیا، آتیه سازان حافظ، ایران، پارسیان، بیمه ملت، دی، تعاون، سامان، ما، کارآفرین، معلم، SOS، دانا، البرز، سرمد، بانک رفاه، تجارت نو، رازی، سینا، نوین، کوثر، پاسارگاد، SOS، بیمه میهن، بیمه میهن، کمیته امداد امام خمینی، نیروهای مسلح، سازمان تامین اجتماعی، صدا و سیما و آتیه سازان حافظ , بیمه کانون سردفتران و دفتر یاران

بیمه‌های طرف قرارداد

کمیته امداد امام خمینی

بیمه کانون سردفتران و دفتر یاران

نتیجه‌گیری

ناشتا بودن برای بعضی آزمایش‌ها شرط اصلی دقت نتایج است و بی‌توجهی به آن می‌تواند باعث خطا و حتی تشخیص اشتباه شود. دانستن اینکه کدام تست‌ها نیازمند ناشتایی هستند، به شما کمک می‌کند آماده‌سازی بهتری داشته باشید و از تکرار بی‌مورد آزمایش جلوگیری کنید. در نهایت، همیشه قبل از انجام آزمایش شرایط خاص را با پزشک یا آزمایشگاه بررسی کنید تا نتیجه‌ای مطمئن و قابل اعتماد به دست آید.

سؤالات متداول

یعنی ۸–۱۲ ساعت قبل از نمونه‌گیری هیچ غذایی و نوشیدنی (جز آب ساده) مصرف نکنید. چای، قهوه، آدامس و سیگار مجاز نیستند.

بیشتر آزمایش‌ها ۸–۱۲ ساعت ناشتایی لازم دارند. برای آزمایش چربی خون ناشتا بهتر است ۱۲ ساعت کامل ناشتا باشید. در تست تحمل گلوکز (OGTT) و برخی آزمایش‌های خاص مثل لیتیوم، زمان دقیق طبق برگه آزمایشگاه مشخص می‌شود.

بله، نوشیدن آب ساده به مقدار معمول مجاز است.

خیر؛ این موارد می‌توانند روی قند خون و هورمون‌ها اثر بگذارند و نتیجه را تغییر دهند.

صبح زود (بین ۷ تا ۱۰ صبح). این زمان هم ناشتا ماندن آسان‌تر است و هم ریتم هورمون‌هایی مثل کورتیزول و پرولاکتین در وضعیت استاندارد قرار دارد.

با آزمایشگاه هماهنگ کنید؛ معمولاً نمونه‌گیری به زمان دیگری موکول می‌شود تا نتیجه دقیق باقی بماند.

آزمایش قند خون ناشتا (FBS)، تست تحمل گلوکز (OGTT)، آزمایش چربی خون ناشتا (خصوصاً تری‌گلیسیرید)، آزمایش آهن و فریتین، برخی ریزمغذی‌ها مثل روی و کلسیم، و پایش برخی داروها مانند لیتیوم.

آزمایش HbA1c، آزمایش تیروئید (TSH, T3, T4)، بیشتر هورمون‌های زنانه (FSH, LH, AMH)، تست بارداری خون و ادرار، آزمایش ادرار و مدفوع، آزمایش HIV و هپاتیت، و آزمایش پروستات (PSA).

ممکن است قند، چربی و برخی هورمون‌ها به‌طور کاذب تغییر کنند و نتیجه قابل اعتماد نباشد.

بله، در این موارد طول ناشتایی باید با پزشک هماهنگ شود تا از افت قند یا فشار خون جلوگیری شود.

بله، معمولاً آزمایش ازدواج شامل قند و چربی خون است؛ پس باید ناشتا باشید.

معمولاً خیر، به جز شرایط خاصی که پزشک درخواست کند.

خیر. فقط زمان مصرف داروی لووتیروکسین را با آزمایشگاه یا پزشک هماهنگ کنید.

خیر، در هر زمان شبانه‌روز می‌توان انجام داد.

خیر، اما باید از انزال، دوچرخه‌سواری و ورزش سنگین ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل پرهیز کنید.

بهتر است ناشتا باشید ولی الزامی نیست.

بله، معمولاً ۸–۱۲ ساعت ناشتایی لازم است.

5/5 - (4 امتیاز)

2 پاسخ

مهرانه رضایی گفت:

۵ مهر, ۱۴۰۴ در ۱۶:۲۹

مقاله خیلی کامل و کاربردی بود 🌹 همیشه برایم سؤال بود کدام آزمایش‌ها نیاز به ناشتایی دارند و اینجا دقیق و مرحله‌به‌مرحله توضیح داده بودید. واقعاً از دقت و نظم تیم آزمایشگاه دکتر صالحی ممنونم. 🙏

پاسخ
1. آزمایشگاه دکتر صالحی گفت:
  
  ۵ مهر, ۱۴۰۴ در ۱۶:۳۱
  
  از لطف و همراهی شما سپاسگزاریم 🌷 خوشحالیم که مطالب برایتان مفید بوده است. هدف ما ارائه اطلاعات دقیق و کمک به مراجعین برای انجام راحت‌تر آزمایش‌هاست. امیدواریم همیشه سلامت باشید.
  
  پاسخ