راهنمای سریع آزمایش pH ادرار

در این جدول به‌طور خلاصه مهم‌ترین نکات مربوط به آزمایش pH ادرار شامل چیستی آزمایش، محدوده نرمال، دلایل بالا و پایین بودن، علائم، بیماری‌های مرتبط و افراد کاندید برای انجام آن ارائه شده است.

این جدول یک نمای کلی و سریع از مهم‌ترین نکات آزمایش pH ادرار ارائه می‌دهد. در ادامه همین مقاله، هر یک از این موارد به‌صورت کامل‌تر و با جزئیات علمی و بالینی بیشتر توضیح داده خواهد شد.

آزمایش pH ادرار چیست؟

آزمایش pH ادرار بررسی میزان اسیدیته یا قلیایی بودن ادرار است. pH معیاری است که از صفر تا ۱۴ متغیر است؛ عدد ۷ نشان‌دهنده حالت خنثی است، اعداد کمتر از ۷ نشان‌دهنده حالت اسیدی و بالاتر از ۷ نشان‌دهنده حالت قلیایی (بازی) هستند. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا محیط داخلی بدن، مخصوصاً وضعیت تعادل اسید و باز در بدن فرد را ارزیابی کند. ادرار به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محصولات زائد بدن، منعکس‌کننده بسیاری از فرآیندهای درونی است و تغییر در pH آن می‌تواند سرنخی از وجود مشکلات یا تنظیمات طبیعی بدن باشد.

چرا آزمایش pH ادرار تجویز می‌شود؟

دلایل تجویز آزمایش pH ادرار می تواند طیف وسیعی از موارد را در بر بگیرد. پزشک متخصص با مشاهده علائم بالینی بیمار و بنا به تشخیص خود، ممکن است آزمایش pH ادرار را برای بررسی موارد زیر برای مراجعان تجویز کند:

• بررسی علت تشکیل سنگ‌های کلیوی و نوع آن‌ها
• پایش وضعیت بیمارانی که رژیم غذایی خاص دارند
• ارزیابی عملکرد کلیه‌ها در تنظیم اسید و باز
• بررسی اثربخشی داروهایی که روی pH بدن اثر می‌گذارند
• تشخیص عفونت‌های دستگاه ادراری
• بررسی شرایط متابولیکی مانند اسیدوز یا آلکالوز متابولیک
• کمک به تشخیص برخی بیماری‌های مزمن مانند دیابت کنترل‌نشده یا بیماری‌های تنفسی مزمن

A urine pH test measures the level of acid in urine. Some types of kidney stones are more prone to develop in alkaline urine and others are more likely to from in acidic urine. Monitoring the urine pH may be helpful in preventing the formation of kidney stones.

ترجمه فارسی

آزمایش pH ادرار میزان اسیدی یا قلیایی بودن ادرار رو اندازه می‌گیره. بعضی سنگ‌های کلیه در ادرار قلیایی و بعضی در ادرار اسیدی بیشتر تشکیل می‌شن. با بررسی pH ادرار می‌شه احتمال تشکیل سنگ کلیه رو کاهش داد.

منبع

آزمایش pH برای چه کسانی تجویز می‌شود؟

افراد بسیاری می‌توانند کاندیدای مناسب برای انجام این آزمایش باشند. تصمیم‌گیری در این مورد برعهده پزشک متخصص است و او باید با دانش خود این آزمایش را برای شما تجویز کند. آزمایش pH ادرار معمولاً برای گروه‌های زیر توصیه می‌شود:

• افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند یا در معرض خطر آن هستند
• بیماران دیابتی، به‌ویژه در صورت کنترل نامناسب قند خون  (پیشنهاد مطالعه:🔗انواع آزمایش قند خون)
• بیمارانی که علائم عفونت ادراری مانند سوزش، تکرر ادرار یا درد در ناحیه زیر شکم دارند
• کسانی که از داروهایی مانند مهارکننده‌های کربنیک انهیدراز استفاده می‌کنند
• بیمارانی که تحت رژیم‌های غذایی خاص هستند (مانند رژیم پر پروتئین یا گیاه‌خواری مطلق)
• افرادی با بیماری‌های مزمن کلیوی یا تنفسی
• کسانی که به‌تازگی تغییرات شدید در رژیم غذایی یا سبک زندگی داشته‌اند

محدوده نرمال آزمایش pH ادرار چقدر است؟

محدوده نرمال pH ادرار در بیشتر افراد بین ۴.۵ تا ۸ قرار دارد، اما عدد دقیق آن ممکن است بر اساس زمان نمونه‌گیری، رژیم غذایی، میزان مصرف مایعات و سایر عوامل فردی نوسان داشته باشد. همچنین گاهی کیت‌های آزمایشگاهی نیز ممکن است بازه نرمال متفاوتی از یکدیگر داشته باشند.

به‌طور معمول، ادرار در شرایط عادی کمی اسیدی است و pH آن در حدود ۶ می‌باشد. اگر مقدار pH از این بازه خارج باشد، ممکن است نیاز به بررسی‌های بیشتر و تکرار آزمایش باشد، چراکه گاهی تغییرات گذرا در pH ادرار می‌تواند ناشی از عوامل موقتی مانند خوردن یک وعده غذایی خاص یا ورزش شدید باشد.

پیشنهاد مطالعه:  (🔗 چکاپ ویژه قلب)

دلایل بالا بودن pH ادرار و نشانه‌های آن چیست؟

اگر pH ادرار بالاتر از ۸ باشد، به آن قلیایی بودن یا آلکالین بودن ادرار گفته می‌شود. این حالت ممکن است ناشی از عوامل زیر باشد؛ یعنی به دلیل بروز شرایط زیر برای بیمار پیش آمده باشد:

• عفونت‌های باکتریایی مجاری ادراری (به‌ویژه توسط باکتری‌هایی که اوره را به آمونیاک تبدیل می‌کنند)
• استفراغ شدید و طولانی‌مدت که باعث از دست رفتن اسید معده می‌شود
• مصرف رژیم غذایی گیاه‌خواری به‌خصوص اگر مقدار زیادی میوه و سبزیجات قلیایی‌کننده مصرف شود
• استفاده از داروهایی مانند بی‌کربنات سدیم یا مهارکننده‌های آنهیدراز کربنیک
• اختلالات کلیوی که باعث کاهش توانایی کلیه در دفع اسید می‌شود

نشانه‌های همراه با این وضعیت ممکن است شامل تکرر ادرار، سوزش ادرار، درد در پهلوها، یا بوی نامطبوع ادرار باشد. البته در بسیاری از موارد، قلیایی بودن ادرار هیچ علامت ظاهری ایجاد نمی‌کند و تنها از طریق آزمایش مشخص می‌شود.

پیشنهاد مطالعه:(🔗 چکاپ ویژه خستگی)

دلایل پایین بودن pH ادرار و نشانه‌های آن چیست؟

ادرار با pH کمتر از ۴.۵ بسیار اسیدی محسوب می‌شود. این حالت ممکن است به دلیل یک یا چند موارد از علائم زیر برای بیمار ناشی شده باشد؛ این حالت نیز نشانه‌های خاص خودش را دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی خواهیم کرد:

• رژیم غذایی پر پروتئین (گوشت قرمز، تخم‌مرغ، محصولات حیوانی)
• دیابت کنترل‌نشده و کتواسیدوز دیابتی
• اسهال شدید
• گرسنگی و روزه‌داری طولانی‌مدت
• ورزش شدید که منجر به تولید لاکتیک اسید زیاد می‌شود
• برخی داروها مانند آمونیوم کلراید یا اسکوربیک اسید

علائم پایین بودن pH ادرار ممکن است شامل احساس ضعف، خستگی، تهوع یا دردهای عضلانی باشد، اما معمولاً تنها از طریق آزمایش تشخیص داده می‌شود.

پیشنهاد مطالعه:(🔗 چکاپ ویژه ورزشکاران)

علت تغییر pH ادرار چیست؟

عوامل و شرایط پیش‌زمینه‌ای بسیاری را می‌توان در تغییر سطح pH بدن موثر دانست. تغییر در pH ادرار معمولاً نتیجه ترکیبی از عوامل زیر است؛ البته نباید این موارد را علت اصلی دانست و تشخیص نهایی و کشف علت تغییر سطح، باید با مشورت پزشک متخصص انجام شود:

• تغذیه: نوع غذاهایی که می‌خوریم تأثیر مستقیم بر pH ادرار دارد. غذاهای حیوانی باعث اسیدی شدن، و سبزیجات و میوه‌ها باعث قلیایی شدن ادرار می‌شوند.
• وضعیت متابولیک بدن: شرایطی مانند کتواسیدوز، اسیدوز متابولیک یا آلکالوز متابولیک مستقیماً pH ادرار را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
• وضعیت کلیه‌ها: اختلال در عملکرد کلیه می‌تواند تعادل اسید-باز را بر هم بزند.
• داروها و مکمل‌ها: برخی داروها و مکمل‌ها می‌توانند باعث تغییر مصنوعی در pH ادرار شوند.
• بیماری‌ها: از عفونت‌ها گرفته تا اختلالات سیستمیک مانند دیابت یا بیماری‌های تنفسی مزمن همگی می‌توانند نقش داشته باشند.

پیشنهاد مطالعه:(🔗 چکاپ ویژه تیرویید)

نحوه انجام آزمایش pH ادرار و آمادگی‌های لازم

آزمایش pH ادرار معمولاً با استفاده از نمونه ادرار تازه انجام می‌شود. این آزمایش ممکن است به‌صورت بخشی از تست کامل ادرار (Urinalysis) یا به‌تنهایی انجام شود. مراحل نمونه‌گیری به شرح زیر است:

• نمونه‌گیری صحیح: بیمار باید ادرار میانی صبحگاهی را در یک ظرف استریل جمع‌آوری کند.
• تمیز بودن ناحیه تناسلی: قبل از نمونه‌گیری، باید ناحیه تناسلی با آب شسته شود تا از آلودگی باکتریایی یا صابون جلوگیری شود.
• انتقال سریع به آزمایشگاه: برای دقیق‌تر بودن نتایج، نمونه باید در اسرع وقت به آزمایشگاه منتقل شود.

در برخی موارد ممکن است پزشک بخواهد چند بار در طول روز نمونه ادرار گرفته شود تا نوسانات طبیعی pH در طول شبانه‌روز بررسی گردد.

پیشنهاد مطالعه: (🔗راهنمای شرایط قبل از آزمایش‌ها)

بیماری‌های مرتبط با آزمایش pH ادرار

تغییر در pH ادرار می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های مختلف باشد. به بیان ساده‌تر، اگر pH ادرار بالا یا پایین باشد، این عامل ممکن است نشان‌دهنده مشکلات دیگری در سلامت بدن باشد که باید آن‌ها را در اسرع وقت پیگیری کرد. از جمله بیماری‌هایی که می‌توان آن‌ها را با آزمایش pH تشخیص داد، باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• سنگ کلیه (نوع خاصی از سنگ‌ها در محیط اسیدی یا قلیایی تشکیل می‌شوند)
• دیابت کنترل‌نشده
• عفونت‌های ادراری مزمن
• نارسایی مزمن کلیه
• اسیدوز یا آلکالوز متابولیک
• بیماری‌های تنفسی مزمن مانند COPD
• اختلالات گوارشی مانند اسهال یا استفراغ طولانی‌مدت

پیشنهاد مطالعه: (🔗چکاپ ویژه کبد)

آزمایش‌های مرتبط با آزمایش pH ادرار

در بیشتر اوقات، تنها انجام آزمایش pH ادرار برای بررسی سلامت بدن و تشخیص عارضه‌های موجود کافی نیست. پزشک متخصص برای درک بهتر شرایط بیمار، آزمایش‌های مکملی را نیز ممکن است همراه با تست pH ادرار تجویز کند. از جمله آزمایش‌های مکمل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آزمایش کامل ادرار (Urinalysis) برای بررسی گلبول‌های سفید، قرمز، پروتئین، گلوکز و موارد مشابه
• آزمایش گازهای خون (ABG) برای ارزیابی وضعیت اسید-باز خون
• آزمایش عملکرد کلیه (BUN و کراتینین)
• بررسی الکترولیت‌ها (سدیم، پتاسیم، کلر، بی‌کربنات)
• آزمایش کتون و گلوکز ادرار در بیماران دیابتی

پیشنهاد مطالعه: (🔗چکاپ کامل)