چرا انجام آزمایش HIV حیاتی است؟

بسیاری از افراد ممکن است سال‌ها بدون هیچ علامت خاصی به HIV مبتلا باشند و ندانسته ویروس را به دیگران منتقل کنند. انجام آزمایش HIV تنها راه قطعی برای اطلاع از وضعیت آلودگی به این ویروس است. دلایل اصلی اهمیت انجام این آزمایش عبارتند از:

• تشخیص زودهنگام، درمان مؤثرتر: هرچه HIV زودتر تشخیص داده شود، درمان‌های ضدویروسی (ART) زودتر آغاز شده و مؤثرتر خواهند بود. این درمان‌ها می‌توانند سطح ویروس را در خون به قدری کاهش دهند که دیگر قابل اندازه‌گیری نباشد (Undetectable = Untransmittable یا U=U). این بدان معناست که فرد مبتلا با درمان مؤثر، دیگر ویروس را از طریق روابط جنسی به دیگران منتقل نخواهد کرد.
• پیشگیری از انتقال به دیگران: آگاهی از ابتلا به HIV به فرد کمک می‌کند تا با رعایت اقدامات پیشگیرانه (مانند استفاده از کاندوم، عدم استفاده از سوزن مشترک) از انتقال ویروس به شریک جنسی، اعضای خانواده و دیگران جلوگیری کند.
• سلامت مادر و نوزاد: زنان باردار مبتلا به HIV در صورت عدم آگاهی و درمان، می‌توانند ویروس را به نوزاد خود منتقل کنند. با تشخیص و درمان مناسب در دوران بارداری، زایمان و شیردهی، می‌توان احتمال انتقال HIV از مادر به کودک را به کمتر از ۱٪ کاهش داد.
• آرامش خاطر: اگر نگران ابتلا به HIV هستید، انجام آزمایش می‌تواند به شما آرامش خاطر بدهد. نتیجه منفی به معنای عدم ابتلاست (با در نظر گرفتن دوره پنجره) و نتیجه مثبت، اولین گام برای شروع درمان و مدیریت بیماری است.

چه کسانی و چه زمانی باید آزمایش HIV بدهند؟

توصیه می‌شود که تمام افراد بزرگسال و نوجوانان حداقل یک بار در طول زندگی خود آزمایش HIV را انجام دهند. اما در برخی شرایط، انجام آزمایش به‌صورت دوره‌ای یا پس از یک رفتار پرخطر خاص، ضروری‌تر است:

• افراد با سابقه رفتار جنسی پرخطر: داشتن رابطه جنسی محافظت نشده (بدون کاندوم) با فردی که از وضعیت HIV او اطلاعی ندارید، یا داشتن شرکای جنسی متعدد.
• مصرف‌کنندگان مواد مخدر تزریقی: استفاده از سوزن، سرنگ یا سایر تجهیزات تزریق مشترک.
• افراد مبتلا به سایر بیماری‌های مقاربتی (STIs): ابتلا به بیماری‌هایی مانند سوزاک، کلامیدیا، سیفلیس یا تبخال تناسلی می‌تواند خطر ابتلا به HIV را افزایش دهد.
• افرادی که با فرد مبتلا به HIV زندگی می‌کنند یا رابطه جنسی دارند.
• زنان باردار یا زنانی که قصد بارداری دارند.
• افرادی که علائم مشکوک به HIV دارند: هرچند بسیاری از افراد در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارند، اما برخی ممکن است علائمی شبیه به آنفولانزا (تب، گلودرد، خستگی، بثورات پوستی، تورم غدد لنفاوی) را چند هفته پس از ابتلا تجربه کنند.
• افرادی که در معرض تماس تصادفی با خون آلوده قرار گرفته‌اند: مانند کارکنان مراکز درمانی در صورت فرورفتن سوزن آلوده به دست (Needlestick injury).
• پس از هرگونه تجاوز یا تماس جنسی اجباری.

بهترین زمان برای آزمایش HIV بعد از رابطه پرخطر

بعد از رابطه پرخطر، زمان مناسب برای آزمایش بستگی به نوع تست دارد:

• آزمایش نسل چهارم (آنتی‌ژن/آنتی‌بادی): می‌تواند بین ۱۸ تا ۴۵ روز بعد از رابطه ویروس را تشخیص دهد.
• آزمایش PCR (مولکولی): از حدود ۱۰ روز بعد می‌تواند ویروس را پیدا کند.
• آزمایش آنتی‌بادی ساده: معمولاً بین ۳ تا ۱۲ هفته (۲۳ تا ۹۰ روز) طول می‌کشد تا بدن آنتی‌بادی بسازد و قابل تشخیص شود.

برای اطمینان کامل، بهتر است آزمایش را ۳ ماه بعد از رابطه پرخطر هم تکرار کنید.

دوره پنجره (Window Period) چیست؟

نکته بسیار مهمی که باید در نظر گرفت، «دوره پنجره» است. دوره پنجره به فاصله زمانی بین ورود ویروس به بدن و زمانی که آزمایش بتواند آن را تشخیص دهد، گفته می‌شود. در این دوره، حتی اگر فرد آلوده باشد، ممکن است نتیجه آزمایش او منفی کاذب شود. مدت زمان دوره پنجره به نوع آزمایش HIV بستگی دارد. بنابراین، اگر فکر می‌کنید در معرض HIV قرار گرفته‌اید، مهم است که با پزشک یا مشاور آزمایشگاه در مورد زمان مناسب برای انجام آزمایش صحبت کنید. ممکن است لازم باشد آزمایش پس از مدتی تکرار شود.

انواع آزمایش‌های HIV

در آزمایشگاه ما و سایر مراکز معتبر، انواع مختلفی از آزمایش‌های HIV با دقت و حساسیت بالا انجام می‌شود؛ از جمله انواع رایج آزمایش HIV می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- آزمایش آنتی‌بادی (Antibody Tests)

درباره آزمایش آنتی بادی HIV می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نحوه عملکرد: این آزمایش‌ها به دنبال آنتی‌بادی‌هایی می‌گردند که بدن در پاسخ به عفونت HIV تولید می‌کند. آنتی‌بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که سیستم ایمنی برای مبارزه با عفونت‌ها می‌سازد.

• نمونه مورد نیاز: خون (از رگ یا نوک انگشت) یا مایع دهانی (از لثه و گونه).
• دوره پنجره: اکثر افراد طی ۲۳ تا ۹۰ روز پس از عفونت، آنتی‌بادی قابل تشخیص تولید می‌کنند. آزمایش‌های سریع آنتی‌بادی معمولاً دوره پنجره طولانی‌تری دارند.
• انواع: آزمایش آنتی بادی خود دارای انواع مختلفی به شرح زیر است:
• الایزا (ELISA/EIA): یکی از رایج‌ترین آزمایش‌های آنتی‌bادی است که در آزمایشگاه انجام می‌شود.
• آزمایش‌های سریع (Rapid Tests): نتایج را در عرض ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ارائه می‌دهند و اغلب با نمونه خون از نوک انگشت یا مایع دهانی انجام می‌شوند. نتیجه مثبت در آزمایش سریع همیشه نیاز به تأیید با یک آزمایش دقیق‌تر (مانند وسترن بلات یا آزمایش نسل چهارم) دارد.
• کیت‌های خانگی (Home Test Kits): برخی کیت‌های خودآزمایی آنتی‌بادی نیز موجودند که فرد می‌تواند در خانه از آن‌ها استفاده کند. در صورت مثبت شدن نتیجه این کیت‌ها، مراجعه فوری به آزمایشگاه برای تأیید ضروری است.

 ۲-  آزمایش آنتی‌ژن/آنتی‌بادی (Antigen/Antibody Tests یا آزمایش‌های نسل چهارم)

علاوه بر آزمایش آنتی بادی، برای تشخیص HIV از آزمایش آنتی ژن نیز استفاده می‌شود که برای معرفی آن می‌توان این‌طور گفت:

• نحوه عملکرد: این آزمایش‌ها هم آنتی‌بادی‌های HIV و هم آنتی‌ژن‌های ویروس را جستجو می‌کنند. آنتی‌ژن بخشی از خود ویروس است به نام p24 که قبل از تولید آنتی‌بادی‌ها در خون ظاهر می‌شود.
• نمونه مورد نیاز: خون (از رگ).
• دوره پنجره: این آزمایش‌ها می‌توانند HIV را زودتر از آزمایش‌های آنتی‌بادی صرف تشخیص دهند، معمولاً ۱۸ تا ۴۵ روز پس از عفونت با نمونه خون وریدی و تا ۹۰ روز با نمونه خون از نوک انگشت.
• توصیه: این نوع آزمایش در حال حاضر در بسیاری از آزمایشگاه‌ها به‌عنوان آزمایش استاندارد توصیه می‌شود.

۳- آزمایش اسید نوکلئیک (NAT یا PCR) | تست مولکولار HIV

تست PCR یا NAT که به عنوان آزمایش مولکولار HIV نیز شناخته می‌شود، دقیق‌ترین و معتبرترین روش برای تشخیص مستقیم ویروس HIV در مراحل اولیه است. این آزمایش با شناسایی RNA ویروس در خون، حتی پیش از تولید آنتی‌بادی‌ها، می‌تواند وجود عفونت را تایید کند.

نحوه عملکرد

در این روش، RNA ویروس HIV مستقیماً در نمونه خون جستجو می‌شود. برخلاف تست‌های آنتی‌بادی که به پاسخ ایمنی بدن متکی هستند، PCR وجود خود ویروس را هدف قرار می‌دهد.

نمونه مورد نیاز

خون وریدی (از رگ).

دوره پنجره

این تست معمولاً بین ۱۰ تا ۳۳ روز پس از تماس پرخطر می‌تواند عفونت را شناسایی کند و در مقایسه با سایر روش‌ها، زودترین زمان تشخیص را دارد.

چرا از تست PCR برای HIV استفاده می‌شود؟

• برای تشخیص بسیار زودهنگام HIV پیش از آنکه آنتی‌بادی‌ها تولید شوند
• برای تأیید نتایج مثبت سایر تست‌ها
• در افرادی که علائم اولیه HIV را دارند
• جهت غربالگری خون‌های اهدایی

چه زمانی باید تست PCR برای HIV انجام شود؟

• حداقل ۱۰ روز پس از تماس پرخطر
• در صورت بروز علائم مشکوک به HIV
• در موارد نیاز به تشخیص فوری و دقیق، مانند قبل از پیوند یا بارداری

⚠️نکته مهم

تست PCR یک آزمایش تخصصی و پیشرفته است که تنها در آزمایشگاه‌های مجهز و دارای مجوز انجام می‌شود.
آزمایشگاه دکتر صالحی در شیراز یکی از مراکز معتبر ارائه دهنده این تست با بالاترین دقت و رعایت استانداردهای کامل است.

۴- تست خانگی HIV و کیت آزمایش ایدز

تست خانگی HIV (خودآزمایی) روشی سریع و قابل انجام در منزل است. این تست معمولاً با نمونه‌گیری از مایع دهان انجام می‌شود و نتیجه آن حدود ۲۰ تا ۴۰ دقیقه آماده می‌شود. اگر نتیجه تست مثبت باشد، باید حتماً برای تأیید به آزمایشگاه مراجعه شود.

توجه داشته باشید که در روزهای ابتدایی ابتلا (دوره پنجره)، احتمال منفی کاذب وجود دارد. بنابراین حتی در صورت منفی بودن نتیجه، اگر احتمال ابتلا وجود دارد، انجام آزمایش مجدد در زمان مناسب توصیه می‌شود.

پیشنهاد می‌کنم مطلب آزمایشات قبل از عمل جراحی را هم مطالعه کنید.

فرآیند انجام آزمایش HIV چگونه است؟

در آزمایشگاه ما، حفظ حریم خصوصی و ارائه مشاوره دقیق به مراجعین در اولویت قرار دارد. فرآیند آزمایش معمولاً شامل مراحل زیر است:

• مشاوره قبل از آزمایش: کارشناسان ما اطلاعات لازم در مورد انواع آزمایش‌ها، دوره پنجره، و اهمیت آزمایش را به شما ارائه می‌دهند و به سؤالات شما پاسخ خواهند داد. این مشاوره کاملاً محرمانه است.
• نمونه‌گیری: بسته به نوع آزمایش انتخابی، نمونه خون (از بازو یا نوک انگشت) یا در برخی موارد نمونه مایع دهانی از شما گرفته می‌شود. نمونه‌گیری توسط پرسنل مجرب و با رعایت کامل اصول بهداشتی انجام می‌شود.
• انجام آزمایش در آزمایشگاه: نمونه شما با استفاده از پیشرفته‌ترین تجهیزات و کیت‌های تشخیصی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• مشاوره پس از آزمایش و اعلام نتیجه: پس از آماده شدن نتیجه، شما برای دریافت آن و مشاوره پس از آزمایش دعوت خواهید شد.
• نتیجه منفی: اگر نتیجه آزمایش شما منفی باشد و دوره پنجره نیز رعایت شده باشد، به این معنی است که شما به HIV مبتلا نیستید. در این مرحله، اطلاعاتی در مورد راه‌های پیشگیری از HIV به شما داده می‌شود. اگر دوره پنجره رعایت نشده باشد، ممکن است توصیه به تکرار آزمایش شود.
• نتیجه مثبت: اگر نتیجه آزمایش اولیه شما مثبت باشد، برای تأیید قطعی، آزمایش تأییدی (معمولاً آزمایش نسل چهارم پیشرفته‌تر یا NAT) انجام خواهد شد. در صورت تأیید نهایی، این به معنای ابتلای شما به HIV است. در این مرحله، کارشناسان ما ضمن حفظ آرامش شما، حمایت عاطفی لازم را ارائه داده و شما را به مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری و پزشکان متخصص برای شروع درمان و مراقبت‌های لازم ارجاع خواهند داد. به یاد داشته باشید که HIV با درمان مناسب، یک بیماری قابل کنترل است.
• نتیجه نامشخص یا مبهم (Indeterminate): گاهی اوقات ممکن است نتیجه آزمایش قطعی نباشد. در این صورت، تکرار آزمایش پس از مدتی یا انجام آزمایش‌های تکمیلی توصیه می‌شود.

آیا HIV مثبت به معنی ابتلا به ایدز است؟

مثبت بودن آزمایش HIV به‌معنای ابتلا به ایدز نیست. HIV ویروسی است که در صورت عدم درمان، می‌تواند به ایدز منجر شود. اما با شروع سریع درمان ضدویروسی (ART)، می‌توان از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد و بار ویروسی را به حدی رساند که در آزمایش قابل شناسایی نباشد. نتیجه تست سریع یا خانگی باید با آزمایش دقیق‌تری تأیید شود. تشخیص زودهنگام، راهی مؤثر برای پیشگیری از ایدز است.

AIDS is the late stage of HIV infection that occurs when the body’s immune system is badly damaged because of the virus.

ایدز مرحله‌ی آخر عفونت HIV است که وقتی بدن خیلی ضعیف می‌شود و سیستم ایمنی بدن به‌خاطر ویروس آسیب زیادی می‌بیند، رخ می‌دهد.

منبع

HIV در مردان؛ علائم و زمان تشخیص

علائم اولیه در مردان معمولاً شامل موارد زیر است:

• تب و سردرد
• خستگی
• گلودرد
• تورم غدد لنفاوی
• بثورات پوستی

این علائم معمولاً ۲ تا ۴ هفته پس از ابتلا ظاهر می‌شوند و شبیه به آنفولانزا هستند. بعضی مردان ممکن است سال‌ها بدون علامت باشند.

زمان تشخیص:

• آزمایش نسل چهارم: ۱۸ تا ۴۵ روز بعد از رابطه پرخطر
• آزمایش PCR (مولکولی): حدود ۱۰ روز پس از مواجهه

پیشنهاد مطالعه: چکاپ‌های ویژه آقایان

HIV در زنان؛ علائم و زمان تشخیص

علائم رایج در زنان:

• تب، خستگی، گلودرد و تورم غدد لنفاوی (مشابه مردان)
• عفونت‌های مکرر واژینال
• خارش یا ترشحات غیرطبیعی

زمان تشخیص:

• آزمایش نسل چهارم: ۱۸ تا ۴۵ روز بعد از رابطه پرخطر
• آزمایش PCR (مولکولی): حدود ۱۰ روز پس از مواجهه

تست به موقع مخصوصاً برای زنان باردار مهم است تا احتمال انتقال به نوزاد کاهش یابد.

پیشنهاد مطالعه: چکاپ‌های ویژه خانم‌ها

آزمایش HIV قبل از عمل جراحی

قبل از انجام عمل جراحی، معمولاً آزمایش HIV از بیمار گرفته می‌شود تا وضعیت سلامتی او مشخص شود و خطر انتقال ویروس به کادر درمان کاهش یابد. این آزمایش به جراح و تیم پزشکی کمک می‌کند تا اقدامات ایمنی لازم را رعایت کنند و بهترین مراقبت را ارائه دهند.

اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد، پزشکان با رعایت پروتکل‌های خاص، هم به سلامت بیمار توجه می‌کنند و هم از انتقال احتمالی ویروس جلوگیری می‌کنند. در نهایت، انجام این آزمایش به حفظ سلامت همه افراد درگیر در فرآیند جراحی کمک می‌کند.

HIV قابل کنترل است: درمان و امید به زندگی

بسیار مهم است که بدانیم امروزه با وجود درمان‌های ضدویروسی مؤثر (ART)، افراد مبتلا به HIV می‌توانند زندگی طولانی و سالمی داشته باشند. این داروها با سرکوب ویروس، به سیستم ایمنی اجازه بازسازی می‌دهند و از پیشرفت بیماری به سمت ایدز جلوگیری می‌کنند. با پایبندی منظم به درمان، سطح ویروس در خون به حدی کاهش می‌یابد که غیرقابل تشخیص می‌شود (Undetectable). در این حالت، خطر انتقال ویروس به دیگران از طریق رابطه جنسی نیز تقریباً به صفر می‌رسد (U=U).

پیشگیری، همیشه بهتر از درمان

در کنار اهمیت تشخیص زودهنگام، پیشگیری از ابتلا به HIV نیز نقش بسیار مهمی دارد. از جمله بهترین راهکارهایی که به کمک آن می‌توان از ابتلا به این ویروس پیشگیری کرد، بی‌شک می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• استفاده صحیح و همیشگی از کاندوم در طول رابطه جنسی.
• عدم استفاده از سوزن و سرنگ مشترک برای تزریق مواد یا هر منظور دیگر.
• انجام آزمایش HIV و سایر بیماری‌های مقاربتی به‌صورت منظم، به‌خصوص اگر رفتارهای پرخطر دارید.
• در صورت ابتلا به HIV، پایبندی به درمان برای رسیدن به سطح ویروس غیرقابل تشخیص (U=U).
• استفاده از داروهای پیشگیری قبل از مواجهه (PrEP) و پس از مواجهه (PEP) در موارد خاص و با تجویز پزشک.

پیشنهاد می کنم مطلب چکاپ کامل را هم مشاهده کنید.