هپاتیت C؛ تهدید خاموش برای کبد

هپاتیت C یک بیماری عفونی است که ویروس HCV ایجاد می‌کند و به‌طور عمده کبد را درگیر می‌سازد. این بیماری ممکن است سال‌ها بدون علامت باقی بماند و در همین زمان به کبد آسیب برساند. تشخیص به‌موقع با آزمایش HCV و آغاز درمان‌های جدید، می‌تواند از بروز عوارض جدی مانند سیروز و سرطان کبد جلوگیری کند. در ادامه به اهمیت این آزمایش و تفسیر نتایج آن می‌پردازیم.

در آزمایشگاه دکتر صالحی پکیجی برای چکاپ کبد در نشظر گرفته شده که پیشنهاد می کنم بخش «چکاپ کبد» را مشاهده کنید.

چرا انجام آزمایش HCV ضروری است؟

عفونت HCV اغلب به‌عنوان «بیماری خاموش» شناخته می‌شود، زیرا در مراحل اولیه معمولاً بدون علامت است. این ویژگی باعث می‌شود بسیاری از افراد بدون اطلاع، ناقل ویروس باشند یا بیماری‌شان پیشرفت کند. دلایل مهم برای انجام این آزمایش عبارت‌اند از:

1. تشخیص زودهنگام و درمان قطعی
   داروهای ضدویروسی مستقیم‌الاثر (DAAs) با اثربخشی بالای بیش از ۹۵٪ قادرند عفونت HCV را طی چند ماه درمان کنند. هرچه تشخیص زودتر باشد، احتمال موفقیت درمان بیشتر و آسیب کبدی کمتر خواهد بود.
2. پیشگیری از عوارض جدی کبدی
   عدم درمان می‌تواند منجر به التهاب مزمن کبد، فیبروز، سیروز، نارسایی کبد و حتی سرطان کبد شود. تشخیص و درمان به‌موقع از این عوارض جلوگیری می‌کند.
3. جلوگیری از انتقال ویروس به دیگران
   آگاهی از ابتلا کمک می‌کند با رعایت اقدامات پیشگیرانه، از انتشار ویروس به دیگران جلوگیری شود.
4. بهبود کیفیت زندگی و آرامش خاطر
   دانستن وضعیت سلامت و شروع درمان در صورت نیاز، موجب کاهش نگرانی و ارتقای کیفیت زندگی می‌شود.

پیشنهاد مطالعه: آزمایش HPV (آزمایش ویروس زگیل تناسلی)

چه کسانی باید آزمایش HCV انجام دهند؟

سازمان‌های معتبر بهداشتی مانند WHO و CDC توصیه می‌کنند برخی گروه‌ها و حتی در مواردی تمام بزرگسالان، حداقل یک بار برای هپاتیت C غربالگری شوند. گروه‌های در معرض خطر شامل:

1. افراد با سابقه مصرف تزریقی مواد مخدر (حتی یک‌بار و سال‌ها قبل)
2. افرادی که قبل از سال ۱۹۹۲ (در ایران حدود سال ۱۳۷۵) خون یا فرآورده خونی دریافت کرده یا پیوند عضو داشته‌اند
3. بیماران تحت همودیالیز مزمن
4. کارکنان بهداشتی در معرض سوزن آلوده یا خون بیماران (Needlestick injury)
5. افراد مبتلا به HIV
6. نوزادان متولدشده از مادران مبتلا به HCV
7. افراد با شریک جنسی مبتلا به HCV (هرچند انتقال جنسی نادر است، اما ممکن است)
8. افراد با نتایج غیرطبیعی تست‌های کبدی (ALT/AST) بدون علت مشخص
9. افرادی که سابقه زندان داشته‌اند
10. افرادی که تتو یا پیرسینگ در مراکز غیربهداشتی انجام داده‌اند
11. تمام بزرگسالان بالای ۱۸ سال (حداقل یک بار در طول زندگی طبق برخی دستورالعمل‌ها)
12. زنان باردار در هر بارداری

انواع آزمایش‌های HCV

برای تشخیص عفونت هپاتیت C، دو دسته اصلی آزمایش وجود دارد که در آزمایشگاه دکتر صالحی شیراز با دقت بالا انجام می‌شوند:

۱. آزمایش آنتی‌بادی HCV (Anti-HCV یا HCV Antibody Test)

این تست برای شناسایی آنتی‌بادی‌هایی است که بدن در پاسخ به ویروس هپاتیت C تولید می‌کند.

• نحوه عملکرد: جست‌وجوی آنتی‌بادی‌های ضد HCV در خون
• نمونه مورد نیاز: خون
• نتیجه مثبت: نشان‌دهنده تماس قبلی با ویروس است، اما عفونت فعال را تأیید نمی‌کند
• نکته مهم: ۱۵ تا ۲۵٪ از افراد ممکن است بدون درمان، ویروس را از بین ببرند اما آنتی‌بادی مثبت بماند
• دوره پنجره: معمولاً ۴ تا ۱۰ هفته پس از آلودگی
• آزمایش‌های سریع: نتیجه در ۲۰–۳۰ دقیقه، اما نیازمند تأیید با آزمایش تکمیلی

۲. آزمایش HCV RNA (تست PCR هپاتیت C)

این آزمایش برای شناسایی مستقیم ویروس فعال در بدن انجام می‌شود.

• نحوه عملکرد: تشخیص RNA ویروس در خون
• نمونه مورد نیاز: خون
• نتیجه مثبت: نشان‌دهنده عفونت فعال HCV است
• کاربردها:
  • تأیید عفونت فعال پس از آزمایش آنتی‌بادی مثبت
  • تشخیص زودهنگام (۱ تا ۲ هفته پس از مواجهه)
  • پایش درمان و بررسی بهبودی کامل (SVR)
• انواع:
  • کیفی (Qualitative): فقط مثبت یا منفی بودن RNA
  • کمی (Quantitative): اندازه‌گیری میزان RNA (بار ویروسی) برای شروع درمان و پایش پاسخ

بهترین زمان آزمایش هپاتیت HCV

بهترین زمان آزمایش هپاتیت سی حداقل ۸ تا ۱۲ هفته پس از تماس با فرد مبتلا است. در این مدت بدن فرصت پیدا می‌کند تا آنتی‌بادی‌های ویروس را تولید کند و آزمایش دقیق‌تر باشد.

اگر بخواهید زودتر بدانید، آزمایش HCV RNA (PCR) را می‌توان از حدود ۲ هفته پس از مواجهه انجام داد. حتی اگر علامتی ندارید، در صورت داشتن رابطه جنسی محافظت نشده یا استفاده مشترک از سرنگ و وسایل شخصی، حتماً در زمان مناسب آزمایش دهید تا در صورت ابتلا، سریع‌تر درمان شوید.

فرآیند انجام آزمایش HCV

فرآیند معمول آزمایش HCV به صورت زیر است:

1. مشاوره (اختیاری اما توصیه شده):
   در صورت تمایل، می‌توانید پیش از آزمایش با کارشناسان ما مشورت کنید تا درباره اهمیت آزمایش، دلایل انجام و نحوه تفسیر نتایج اطلاعات لازم را دریافت کنید.
2. نمونه‌گیری خون:
   پرسنل مجرب با رعایت اصول بهداشتی، مقدار کمی خون از ورید بازوی شما می‌گیرند.
3. انجام آزمایش:
   نمونه خون با استفاده از تجهیزات پیشرفته و کیت‌های استاندارد در بخش تخصصی آزمایشگاه بررسی می‌شود.
4. دریافت و تفسیر نتیجه:

• آزمایش آنتی‌بادی HCV منفی (Anti-HCV Negative):
  به این معنا که شما به ویروس هپاتیت C آلوده نیستید (با رعایت دوره پنجره).
• آزمایش آنتی‌بادی HCV مثبت (Anti-HCV Positive):
  نشان‌دهنده تماس قبلی با ویروس است؛ برای بررسی عفونت فعال، آزمایش HCV RNA لازم است.
• آزمایش HCV RNA منفی:
  اگر آنتی‌بادی مثبت ولی RNA منفی باشد، یعنی یا عفونت قبلاً پاک شده یا درمان شده‌اید و عفونت فعالی ندارید.
• آزمایش HCV RNA مثبت:
  در صورت مثبت بودن هر دو، عفونت فعال مزمن وجود دارد و باید برای ارزیابی و درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید.

هپاتیت C: بیماری قابل درمان با داروهای نوین

در گذشته، درمان هپاتیت C با داروهایی مانند اینترفرون طولانی، پرهزینه و همراه با عوارض جانبی زیاد بود. اما امروزه با داروهای ضدویروسی مستقیم‌الاثر (DAAs) تحولی بزرگ ایجاد شده است. این داروها خوراکی، با دوره درمان کوتاه (۸ تا ۱۲ هفته)، عوارض کمتر و بیش از ۹۵٪ اثربخشی در ریشه‌کنی ویروس دارند و بهبودی کامل را ممکن می‌سازند.

Hepatitis C can be cured. Without treatment, most people with hepatitis C develop lifelong infection. Treatment that cures hepatitis C is available. Early treatment can prevent serious complications like liver scarring, liver cancer and death.

ترجمه فارسی

هپاتیت C قابل درمان است. بدون درمان، بیشتر افراد به عفونت مزمن مبتلا می‌شوند. درمان مؤثر برای ریشه‌کنی ویروس وجود دارد و درمان زودهنگام از عوارض جدی مانند سیروز، سرطان کبد و مرگ جلوگیری می‌کند.

منبع

پیشنهاد مطالعه: راهنمای آزمایش HIV (آزمایش ایدز)

راه‌های پیشگیری از ابتلا به هپاتیت C

از آنجا که واکسنی برای هپاتیت C وجود ندارد، رعایت نکات زیر برای پیشگیری ضروری است:

• هرگز از سوزن، سرنگ یا وسایل تزریق مشترک استفاده نکنید.
• هنگام خالکوبی، پیرسینگ یا هر اقدام پزشکی که پوست را سوراخ می‌کند، از استریل بودن وسایل مطمئن شوید.
• وسایل شخصی مثل مسواک، تیغ اصلاح و ناخن‌گیر را به‌صورت مشترک استفاده نکنید.
• اگر شریک جنسی متعدد دارید یا وضعیت HCV شریک خود را نمی‌دانید، از کاندوم استفاده کنید (اگرچه انتقال جنسی HCV کمتر از HBV یا HIV است).

پیشنهاد می‌کنم بخش چکاپ کامل را هم مشاهده کنید.

آزمایش HCV در بارداری

آزمایش HCV در بارداری برای تشخیص آلودگی مادر به ویروس هپاتیت C انجام می‌شود. ابتدا تست آنتی‌بادی و در صورت مثبت بودن، تست RNA برای بررسی عفونت فعال درخواست می‌شود.

این آزمایش اهمیت دارد چون:

• احتمال انتقال ویروس به جنین (حدود ۵٪) وجود دارد.
• در صورت ابتلای مادر، مراقبت‌های ویژه برای نوزاد برنامه‌ریزی می‌شود.

درمان معمولاً بعد از زایمان انجام می‌شود، چون داروها در بارداری توصیه نمی‌شوند.

پیشنهاد مطالعه: چکاپ ویژه قبل از بارداری