روش صحیح جمع‌آوری نمونه ادرار کودک (مهم‌ترین بخش برای والدین)
در این بخش، روش کاربردی و استاندارد جمع‌آوری نمونه ادرار از کودک را بر اساس توانایی او توضیح می‌دهیم. رعایت این مراحل باعث می‌شود نمونه آلودگی نداشته باشد و نتیجه آزمایش قابل اعتماد باشد.
۱. کودکی که توانایی توالت رفتن دارد
اگر کودک شما قادر است روی توالت بنشیند یا از لگن استفاده کند، روش میانه جریان (Midstream) بهترین و دقیق‌ترین روش نمونه‌گیری است. مراحل زیر را به‌ترتیب انجام دهید:
- ابتدا ناحیه تناسلی کودک را تنها با آب بشویید و به‌خوبی خشک کنید. استفاده از مواد شوینده قوی توصیه نمی‌شود زیرا ممکن است بخشی از مواد شیمیایی وارد نمونه شود.
- اجازه دهید کودک کمی از ادرار را دفع کند تا بخش ابتدایی جریان که ممکن است حاوی میکروب‌های سطحی باشد خارج شود.
- اکنون ظرف استریل را زیر جریان قرار دهید و بخش میانی ادرار را جمع کنید.
نکته مهم: ظرف نباید هیچ‌گونه تماسی با پوست، دست یا لبه توالت داشته باشد. - درِ ظرف را محکم ببندید و نمونه را بدون تأخیر به آزمایشگاه تحویل دهید.
این روش بهترین گزینه برای کاهش خطای آزمایش است.
۲. نوزادان یا کودکانی که پوشک می‌پوشند
برای این گروه سنی از کیسه‌های مخصوص جمع‌آوری ادرار استفاده می‌شود؛ این کیسه‌ها برای پسران و دختران طراحی متفاوتی دارند.
مراحل را به‌ترتیب انجام دهید:
- ناحیه تناسلی کودک را با آب بشویید و آرام خشک کنید تا چسب کیسه به‌درستی بچسبد.
- کیسه مخصوص را مطابق آموزش روی محل مناسب بچسبانید.
- برای پسران: باید دور آلت تناسلی کاملاً چسبیده باشد.
- برای دختران: کیسه باید ناحیه تناسلی را کامل پوشش دهد.
- پس از دفع ادرار، کیسه را به‌آرامی جدا کنید و محتویات آن را داخل ظرف استریل بریزید.
- درِ ظرف را محکم ببندید و بلافاصله نمونه را به آزمایشگاه برسانید.
نکته مهم: در مورد آزمایش کشت ادرار احتمال آلودگی بسیار بالاست. نصب اشتباه کیسه، شستن ناکامل ناحیه تناسلی یا باقی ماندن نمونه برای مدت طولانی، می‌تواند نتیجه آزمایش را کاملاً غیرقابل اعتماد کند.
پیشنهاد مطالعه: راهنمای آزمایش کشت ادرار
مهم‌ترین نکات قبل از نمونه‌گیری (برای جلوگیری از خطا)
برای اینکه نمونه کیفیت لازم را داشته باشد، نکات زیر را حتماً رعایت کنید:
- همیشه از ظرف استریل ارائه‌شده توسط آزمایشگاه استفاده کنید؛ ظروف خانگی به‌هیچ‌عنوان قابل استفاده نیستند.
- دست‌های خود را قبل و بعد از نمونه‌گیری بشویید.
- ناحیه تناسلی کودک را با آب شست‌وشو دهید و خشک کنید تا آلودگی وارد نمونه نشود.
- اگر کودک در حال مصرف آنتی‌بیوتیک است، با پزشک مشورت کنید؛ ممکن است لازم باشد مصرف دارو قبل از آزمایش قطع شود.
- نمونه باید در اسرع وقت به آزمایشگاه تحویل داده شود. ماندن طولانی نمونه می‌تواند باعث رشد باکتری‌ها و تغییر نتیجه شود.
چک‌لیست سریع و کاربردی والدین
برای جلوگیری از فراموشی یا اشتباه، یک چک‌لیست کاربردی تهیه شده است. بهتر است قبل از نمونه‌گیری این موارد را بررسی کنید:
▢ دست‌ها را شستم
▢ ناحیه تناسلی کودک را با آب شستم و خشک کردم
▢ ظرف یا کیسه استریل آماده است
▢ روش مناسب نمونه‌گیری را انتخاب کردم (میانه جریان / کیسه / ۲۴ ساعته)
▢ ظرف هنگام نمونه‌گیری با پوست یا دست تماس نداشت
▢ نام کودک و تاریخ نمونه‌گیری روی ظرف نوشته شد
▢ ظرف روی زمین، آفتاب یا محیط گرم قرار نگرفت
▢ نمونه بلافاصله به آزمایشگاه تحویل داده شد
انواع نمونه ادرار کودک
با توجه به نوع آزمایش و تجویز پزشک، نوع نمونه متفاوت خواهد بود. انواع نمونه عبارت‌اند از:
۱. نمونه تصادفی
نمونه‌ای که در هر زمان از روز گرفته می‌شود. برای اکثر آزمایش‌های عمومی ادرار مناسب است و سریع‌ترین روش نمونه‌گیری محسوب می‌شود.
۲. نمونه صبحگاهی
ادرار صبحگاهی غلیظ‌تر است و برای آزمایش‌هایی مانند کشت ادرار، بررسی دفع مواد و آزمایش دیابت، بهترین نوع نمونه محسوب می‌شود.
۳. نمونه میانی جریان (Midstream)
این نمونه برای جلوگیری از ورود آلودگی‌های سطحی و انتخاب ادرار سالم و تمیزتر استفاده می‌شود. بهترین گزینه برای کودکان بزرگ‌تر است.
۴. نمونه‌گیری ۲۴ ساعته
در برخی موارد لازم است تمام ادرار کودک طی ۲۴ ساعت جمع‌آوری شود. این روش برای بررسی دفع مواد خاص (مثل پروتئین‌ها، سدیم، پتاسیم یا مواد شیمیایی) کاربرد دارد.
پیشنهاد مطالعه: دستور العمل جمع آوری نمونه ادرار ۲۴ ساعته
آزمایش‌های ادرار خاص در کودکان
برخی آزمایش‌ها نیازمند دقت و نوع نمونه‌گیری دقیق‌تر هستند:
- کشت ادرار: برای تشخیص عفونت‌های ادراری؛ باید نمونه از بخش میانی و در ظرف کاملاً استریل جمع شود.
- آزمایش ادرار کامل: بهترین گزینه، نمونه غلیظ صبحگاهی است.
- ادرار ۲۴ ساعته: تمام ادرار کودک در ظروف مخصوص طی ۲۴ ساعت جمع‌آوری می‌شود.
اشتباهات رایج والدین هنگام نمونه‌گیری
برای اینکه نتیجه اشتباه نشود، از انجام این خطاهای رایج خودداری کنید:
- جمع‌آوری نمونه از ابتدای جریان ادرار
- استفاده از ظرف غیر استریل
- تأخیر بیش از حد در تحویل نمونه به آزمایشگاه
- نصب نادرست کیسه جمع‌آوری برای نوزادان (منجر به آلودگی یا نشت)
پیشنهاد مطالعه: نحوه نگهداری نمونه ادرار در منزل
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر کودک هر یک از موارد زیر را داشت، مراجعه سریع به پزشک ضروری است:
- تب بالا و مداوم
- سوزش شدید هنگام ادرار
- ناتوانی در دفع ادرار
- تغییر رنگ شدید یا بوی غیرعادی در ادرار
پیشنهاد مطالعه: آزمایش pH ادرار
